Kiedy i jakie herbicydy można stosować w uprawie sorgo?

Ziarno oraz całe rośliny sorga mogą być wykorzystywane na różne cele, np. paszowe czy jako dodatek do pokarmu dla ptactwa ozdobnego. Ponadto sorgo może być również wykorzystane do produkcji bioetanolu lub biogazu. Ale żeby w pełni wykorzystać potencjał sorga to na początkowym etapie jego wzrostu musimy mu „troszeczkę” pomóc. Ta pomoc polega głównie na wyeliminowaniu konkurencie ze strony kilku gatunków chwastów „typowych” dla tego typu upraw, tj. głównie tzw. ciepłolubnych.

Sorgo jest rośliną ciepłolubną (jeszcze bardziej niż kukurydza), która dzięki bardzo licznym przystosowaniom morfologicznym oraz fizjologicznym, doskonale znosi wysokie temperatury oraz okresowe niedobory wody w glebie. Dzięki posiadaniu bardzo głębokiego i dobrze rozbudowanego systemu korzeniowego, który umożliwia pobieranie wody z głębszych warstw gleby, bogatemu ulistnieniu, niskiemu współczynnikowi transpiracji wynoszącemu jedynie 250-300 g H₂O/1 g suchej masy oraz umiejętności przeprowadzania procesu fotosyntezy typu C4 (efektywniejsze wykorzystanie CO₂ w wysokiej temperaturze i przy ograniczonym dostępie wody), roślina ta doskonale nadaje się do uprawy w cieplejszych i suchszych rejonach naszego kraju, których od kilku lat coraz więcej przybywa. Ponadto dzięki posiadaniu wysokiego współczynnika wykorzystania promieniowania słonecznego przy minimalnym zużyciu wody, coraz częściej plantacje sorgo, lokalizowane są na glebach lekkich, które czasowo borykają się z niedoborami wody oraz w których panują zbyt gorące i suche warunki dla uzyskania zadowalających plonów przez niektóre zboża kłosowe, słonecznik a choćby przez kukurydzę!

Chwasty to niestety wciąż bardzo duże wyzwanie dla plantatorów sorgo!

Sorgo jest rośliną, która szczególnie w początkowym okresie swojego wzrostu, wyjątkowo źle znosi konkurencję ze strony różnych gatunków chwastów. Dlatego zaniechanie stosowania ochrony bądź niewłaściwie dobrane metody ich eliminacji, najczęściej skutkują znaczną utratą plonu, co w aspekcie ekonomicznym oznacza zwykle stratę finansową, a tego chcielibyśmy za wszelką cenę uniknąć!

W przypadku sorgo (podobnie zresztą jak i kukurydzy), konkurencyjne oddziaływanie chwastów rozpoczyna się bardzo wcześnie bo już w momencie kiełkowania nasion i wschodów sorgo (BBCH 02-10), a bardzo wyraźnie wzrasta w fazie wykształcania się 1-5 liści adekwatnych (BBCH 11-15), a następnie wyraźnie słabnie w okresie pojawienia się 7-9 liści adekwatnych (BBCH 17-19). Najbardziej typowe zachwaszczenie plantacji sorgo, obejmuje zwykle taksony, tzw. ciepłolubne, późno wschodzące. Z gatunków jednoliściennych jest to głównie chwastnica jednostronna, włośnica sina, włośnica zielona oraz paluszniki. Natomiast do chwastów dwuliściennych rocznych ciepłolubnych, pojawiających się w trakcie wschodów lub po wschodach sorgo, zaliczyć można: szarłat szorstki, żółtlicę drobnokwiatową, psiankę czarną, lulka czarnego, zaślaz pospolity czy kielisznika zaroślowego. Ponadto bardzo często masowo pojawiają się też inne gatunki, tj. owies głuchy, samosiewy zbóż jarych, komosa biała, fiołki, chaber bławatek, mak polny, rdesty, bodziszki, rumian polny, rumianek pospolity, maruna bezwonna, gwiazdnica pospolita, przymiotno kanadyjskie, gorczyca polna czy samosiewy rzepaku.

Jakie mamy rozwiązania?

Najskuteczniejszą metodą mającą zasadniczy wpływ na ograniczanie zachwaszczenia na plantacji sorgo jest wykorzystanie metody integrowanej, czyli łączne stosowanie różnych zabiegów agrotechnicznych z odpowiednio dobranymi herbicydami. Pamiętajmy, iż obecne uregulowania prawne, mówią iż herbicydy zawsze należy traktować jako uzupełnienie, wcześniej prawidłowo wykonanych zabiegów agrotechnicznych a nie jako jedyny środek zaradczy! W szczególności, iż obecny asortyment herbicydów zlecanych do stosowania w sorgo jest niestety praktycznie zerowy!

W szczególności w tej roślinie uprawnej wybór terminu aplikacji herbicydów uzależniony jest głównie od s.cz. herbicydu, przebiegu warunków wilgotnościowo-termicznych, jak również od występującego na danym polu zachwaszczenia.

Jeszcze w ubiegłym sezonie (do lipca 2024 roku) można było stosować w terminie przedwschodowym jak i krótko po wschodach, bardzo przydatną substancję a mianowicie metolachlor-S, który skutecznie ograniczał wschody takich chwastów jak: chwastnica jednostronna, palusznik krwawy oraz włośnica zielona i sina oraz psianka czarna. Niestety ze względu na fakt wycofania z obrotu i stosowania tej substancji, plantatorzy sorgo (i nie tylko) zostali pozbawieni kolejnej możliwości jej ochrony.

Co w takim przypadku może zrobić plantator? No cóż tak naprawdę to w tej konkretnej uprawie niewiele, gdyż w tej chwili w uprawie sorgo, pozostają do dyspozycji jedynie dwie substancje, które można wykorzystać do jej ochrony.

Herbicydy do zwalczania chwastów w sorgo

Jedną z nich jest glifosat (aplikacja tylko przedsiewna i przedwschodowa) a drugą jest pendimetalina (aplikacja hybrydowa czyli przedwschodowa-doglebowa oraz powschodowa-nalistna).

Glifosat – jest to związek z grupy pochodnych glicyny (aminofosfoniany), który wg klasyfikacji HRAC zaliczany jest do grupy 9 (wg starej nomenklatury do grupy G). Jest to substancja której działanie polega na hamowaniu enzymu syntazy 5-enolopirogronianoszikimowo-3-fosforanowej (EPSPS), który jest kluczowym enzymem na szlaku metabolicznym kwasu szikimowego, związanego z biosyntezą aromatycznych aminokwasów, co w konsekwencji prowadzi do zhamowania syntezy białek niezbędnych do wzrostu roślin. Substancja ta pobierana jest tylko przez zielone części roślin (liście i zielone niezdrewniałe pędy), a następnie przemieszczana jest w całej roślinie, łącznie z jej podziemnymi częściami, tj. korzenie, rozłogi czy cebulki, powodując zahamowanie ich wzrostu i rozwoju a następnie całkowite zamieranie. Pierwsze objawy działania glifosatu (żółknięcie i więdnięcie) widoczne są już po upływie około 7-10 dni od momentu wykonania zabiegu. Natomiast całkowite zamieranie roślin (nekroza liści i łodyg), następuje po około 2-4 tygodniach po aplikacji. Wysoka temperatura i wilgotność powietrza oraz silne nasłonecznienie znacznie przyspieszają działanie glifosatu.

Plantator sorgo ma do dyspozycji trzy herbicydy na bazie glifosatu, tj. BGT, Hadican i Halvetic, które może zastosować w maksymalnej zalecanej dawce wynoszącej 3,0 l/ha, na krótko przed siewem lub zaraz po siewie a przed wschodami roślin sorgo (BBCH 00-09). Chwasty wrażliwe powinny znajdować się, co najmniej w fazie 2-3 liści adekwatnych (BBCH 12-13). Herbicydy na bazie glifosatu są nieselektywnymi preparatami, które skutecznie zwalczają takie gatunki jak: chwastnica jednostronna, samosiewy zbóż i perz adekwatny oraz chaber bławatek, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, komosa biała, maruna bezwonna, psianka czarna, rdest ptasi, tasznik pospolity, tobołki polne i żółtlica drobnokwiatowa.

Pendimetalina – jest to związek z grupy dinitroanilin, który wg klasyfikacji HRAC zaliczany jest do grupy 3 (wg starej nomenklatury do grupy K1). Substancja ta wykazuje działanie systemiczne, może przenikać do chwastów przez ich kiełkujące nasiona, korzenie, liscienie i liście, w wyniku czego dochodzi do zahamowania podziału i procesów elongacji komórek. Najskuteczniej zwalcza chwasty w okresie ich kiełkowania i wschodów. Chwasty jednoliścienne są zwalczane w fazie liścieni do 1-2 liścia, a chwasty dwuliścienne w fazie liścieni do fazy 2-3 liści adekwatnych. Pendimetalina pozostaje skuteczna w glebie choćby przez okres kilkunastu tygodni (DT₅₀ do 150 dni!), w związku z czym chwasty kiełkujące choćby w późniejszym okresie są również skutecznie ograniczane przez tą substancję, z tym tylko zastrzeżeniem iż w glebie musi się znajdować odpowiednia ilość wilgoci.

W ofercie handlowej dostępne są trzy herbicydy, które można stosować w uprawie sorgo, tj. Activus 400 SC, Pendigan Strong 400 SC i Picus. Zalecana maksymalna jednorazowa dawka wynosi 4,0 l/ha. Herbicydy te określane są bardzo często mianem hybrydowych, gdyż można je aplikować w dwóch terminach, tj. doglebowo-przedwschodowo czyli maksymalnie do 3 dni po siewie ale przed wschodami sorga (BBCH 00-05) oraz powschodowo-nalistnie w fazie 1-3 liści sorga (BBCH 11-13), natomiast chwasty wrażliwe powinny mieć maksymalnie 1-2 liście adekwatne (BBCH 11-12).

Te trzy herbicydy skutecznie ograniczają następujące gatunki chwastów, jednoliścienne: chwastnica jednostronna i miotła zbożowa oraz dwuliścienne, tj. gwiazdnica pospolita, gorczyca polna, jasnota purpurowa, komosa biała, łoboda rozłożysta, maruna bezwonna, rumianek pospolity, niezapominajka polna, pokrzywa żegawka, przytulia czepna, psianka czarna, rzodkiew świrzepa, sporek polny, szarłat szorstki, tasznik pospolity i tobołki polne. Natomiast średnio wrażliwy (ale tylko w fazie kiełkowania i wczesnych wschodów) na działanie tych herbicydów jest fiołek polny, rdestówka powojowata, rdest plamisty i przetacznik perski.

Badania naukowe dają pewną nadzieję!

Bardzo interesujące i obiecujące wyniki badań, uzyskano w kilku ośrodkach naukowych, tj. IOR-PIB, IUNG-PIB oraz UP w Poznaniu, które dotyczyły możliwości bezpiecznego i efektywnego stosowania różnych s.cz. herbicydów w sorgo. W badaniach tych wykazano, iż do zwalczania najczęściej występujących gatunków chwastów, skuteczne a zarazem stosunkowo bezpieczne dla roślin sorgo, okazały się substancje wykorzystywane głównie do ochrony kukurydzy i zbóż, tj. tienkarbazon metylu, izoksaflutol, fluroksypyr, florasulam, 2,4-D, mezotrion, dikamba, prosulfuron, MCPA, terbutylazyna, chlopyralid, petoksamid i bentazon.

Niestety w związku z tym iż są to „tylko”, badania naukowe to nie można tych substancji polecić zgodnie z naszym prawodawstwem, do legalnego stosowania na terenie naszego kraju, w celu ochrony plantacji sorgo, gdyż muszą to być substancje zarejestrowane w tej konkretnej uprawie!