Kompensata – co to jest i na czym polega?

Zdjęcie: kompensata długu

Niespłacone długi to problem zarówno dla wierzycieli, jak i dłużników. zwykle uregulowanie długu odbywa się poprzez jego spłatę, ale w niektórych przypadkach miejsce ma kompensata długu. Na czym polega to rozwiązanie, kiedy można z niego skorzystać i jakie są zalety oraz wady? Wszystkie najważniejsze informacje przedstawimy wam w dalszych akapitach.

Czym jest kompensata? Definicja i wyjaśnienie

Kompensata to proces wzajemnego umorzenia wzajemności, gdy dwie osoby są wobec siebie jednocześnie dłużnikiem i wierzycielem. Przykładowo, z takiej opcji skorzystać mogą przedsiębiorcy, którzy mają wobec siebie zobowiązania i chcą zakończyć całą transakcję bez używania gotówki. Procedurę tą określa się czasem również jako potrącenie długu.

Kompensata długu w praktyce – przykład

Firma A jest wierzycielem firmy B, która ma wobec niej zobowiązanie na 10 000 zł.

Firma B jest z kolei wierzycielem firmy A, która ma wobec niej zobowiązanie na 6 000 zł.

Jeżeli dojdzie do kompensaty, to w rezultacie firma B musi zapłacić już tylko 4 000 zł. Mniejsza kwota należności sprawia, iż spłata długu będzie znacznie prostsza.

Kim jest wierzyciel, jakie ma prawa i obowiązki?

Przeczytaj

Jakie są rodzaje kompensaty?

Wyróżniamy dwa główne rodzaje kompensaty zobowiązań. To, jaka opcja będzie miała miejsce w danym przypadku, zależy przede wszystkim od sytuacji i woli stron.

Kompensata ustawowa

Jest to rodzaj działania jednostronnego, gdzie druga strona nie musi wyrazić zgody na to, aby taka czynność miała miejsce – wystarczy, iż pierwsza strona złoży stosowne oświadczenie. Podstawą prawną takiego rodzaju rozliczenia się są zapisy w kodeksie cywilnym.

Mimo iż nie jest to wymogiem, to zaleca się, aby oświadczenie przybrało formę pisma lub noty księgowej, ponieważ w takim przypadku całość będzie o wiele łatwiej udokumentować. Dobrze przygotowany dokument musi zawierać informacje o obu stronach i wierzytelnościach, a także datę i miejsce utworzenia pisma oraz podpis sporządzającego.

Kompensata umowna

Ten rodzaj rozliczenia zobowiązania jest obustronny, co oznacza iż wymagana jest zgoda każdego z podmiotów. Strony dogadują się między sobą, jak ma wyglądać cała procedura i na jakich zasadach będzie polegać.

W przypadku zastosowania kompensaty umownej, obie strony mogą liczyć na większą elastyczność i możliwość negocjacji warunków w celu wypracowania zadowalającego kompromisu. W efekcie możliwe jest np. wynegocjowanie kompensaty z odroczeniem terminu płatności.

Kiedy kompensata jest możliwa?

Część zainteresowanych osób może zastanawiać się, jakie wierzytelności mogą zostać w całości lub częściowo potrącone. Na szczęście jest to opcja, w przypadku której nie ma wielu ograniczeń – wystarczy, iż spełnione zostaną pewne kryteria.

Aby kompensata była możliwa, spełnione muszą być te warunki:

• Musi wystąpić wzajemność wierzytelności, tj. obie strony muszą być wobec siebie jednocześnie dłużnikiem i wierzycielem
• Świadczenia są tego samego rodzaju, toteż obie firmy mają wobec siebie roszczenia w takiej samej formie np. pieniężnej lub towarowej
• Musi wystąpić wymagalność roszczenia, czyli moment, w którym wierzyciel może domagać się zapłaty. Tym samym, wierzytelności nie mogą być przedawnione lub niemożliwe do dochodzenia ich w sądzie.

Jakie wierzytelności nie podlegają kompensacie?

• dotyczące dostarczenia niezbędnych środków do utrzymania, np. świadczenia alimentacyjne i opiekuńcze
• wynikające z bezprawnego zajęcia danego przedmiotu lub nieruchomości (np. na skutek kradzieży)
• wykluczone spod kompensaty zgodnie z obowiązującymi przepisami, np. zasiłki
• niezbywalne z mocy prawa, np. świadczenia pracownicze

Kompensata długu między trzema stronami

W przypadku, gdy dwóch kontrahentów zamierza skorzystać z kompensaty, sytuacja zdaje się być nieskomplikowana. Potrącenie z udziałem większej ilości podmiotów również nie sprawi problemu – jest to tzw. kompensata wielostronna i prawo dopuszcza skorzystanie z takiej opcji.

Ustawowa kompensata między wieloma stronami wiąże się ze znacznie większą liczbą informacji, jakie musi zawierać oświadczenie składane przez jednego z kontrahentów. Zawarte muszą być szczegółowe informacje o każdej ze stron i jej wierzytelności.

Jeśli zastosowanie ma kompensata umowna, to całość wygląda identycznie, jak w przypadku tej samej procedury z udziałem jedynie dwóch stron. Treść umowy musi jednak przewidywać warunki kompensaty dla każdej ze stron, w przeciwnym wypadku może dojść do nieporozumień i sporów.

Potrącenie długu, a wierzyciel za granicą

Jeżeli jedna ze stron znajduje się poza granicami Polski, to przez cały czas możliwe będzie zastosowanie kompensaty. Należy jednak ustalić, jakie prawo reguluje daną umowę, ponieważ wpływa to na zasady potrącenia.

W poszczególnych przypadkach wymagane może być przewalutowanie jednej z wierzytelności, tak aby obie wyrażone były w złotówkach. W tym celu należy skorzystać z kursu Narodowego Banku Polskiego. Jako dzień dokonania przewalutowania należy przyjąć dzień poprzedzający datę sporządzenia stosownego oświadczenia.

Kompensata długu – jakie są zalety i wady?

Zalety:

• uproszczone rozliczenie, brak konieczności użycia gotówki lub wykonywania przelewów
• możliwość zmniejszenia wzajemnych zobowiązań
• redukcja ryzyka niewypłacalności jednej ze stron
• poprawa relacji finansowych między kontrahentami

Wady:

• nie każda wierzytelność podlega kompensacie, ponieważ obowiązują pewne wyjątki
• konieczność spełnienia kryteriów dotyczących wierzytelności
• formalności związane z prawidłowym skonstruowaniem umowy lub sporządzeniem oświadczenia

Najczęściej zadawane pytania

Źródła:

• https://kaczmarski.pl/strefa-wiedzy/czym-jest-i-jak-przebiega-kompensata-naleznosci
• https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-kompensata-wzajemnych-zobowiazan-w-stosunkach-handlowych