Monitoring i skuteczne zwalczanie owocówki jabłkóweczki

Skuteczne zwalczanie owocówki jabłkóweczki to zadanie, z którym co roku boryka się wielu sadowników. Bowiem ten niepozorny motyl potrafi zrujnować plony jabłek i gruszek. Dlatego w 2025 r. rośnie znaczenie nowego programu ochrony sadów przed owocówką. Opieramy go na precyzyjnym monitoringu i sygnalizacji oraz wykorzystaniu kompleksu insektycydów, z których tylko jeden zawiera konwencjonalną substancję czynną.

W 2025 r. największe znaczenie zyska skuteczne zwalczanie owocówki jabłkóweczki wykorzystujące nowe technologie już dostępne na rynku.

Szkodliwość owocówki jabłkóweczki

Owocówka jabłkóweczka — odchody gąsienicy na jabłku

fot. Anita Łukawska

Owocówka jabłkóweczka (Cydia pomonella) to niewielki motyl z rodziny zwójkowatych. Jego larwy — gąsienice — stanowią poważne zagrożenie dla sadów jabłoniowych i gruszowych. Ściśle mówiąc, dlatego, iż bezpośrednio po wylęgu z jaj złożonych na powierzchni owocu wgryzają się do jego wnętrza gąsienice. Tutaj żerują, drążąc korytarz prowadzący do gniazda nasiennego. Podczas całego życia przebiegającego w owocu zgryzają i macerują tkanki miąższu. Ponadto zanieczyszczają korytarz i komorę życiową odchodami. Czasami ich nadmiar jest wypychany przez gąsienicę, co widoczne jest na zewnątrz jabłka czy gruszki.

W sezonie wegetacyjnym rozwijają się dwa pełne pokolenia tego szkodnika. Jednakże jeżeli panuje wysoka temperatura, mogą pojawić się także gąsienice kolejnej generacji. jeżeli choćby nie uda się im przygotować do zimy, to ich aktywność prowadzi do znacznych szkód.

Owocówka jabłkóweczka — odchody gąsienicy żerującej wewnątrz gruszki wysuwające się z korytarza na zewnątrz owocu gruszki

fot. Anita Łukawska

Generalnie żerowanie gąsienic pierwszego pokolenia owocówki jabłkóweczki w zawiązkach owoców często jest tak znaczne, iż powoduje zamarcie organu i jego opadnięcia. Zawiązki mniej zniszczone mogą się rozwijać, ale są zniekształcone. Ponadto gniją, gdyż odchody szkodnika i zmacerowane tkanki roślinne są doskonałą pożywką dla mikroorganizmów wywołujących zgnilizny.
Uszkodzenie wykształconych i dojrzewających owoców prowadzi do zmniejszenia plonu i pogorszenia jego jakości oraz gnicia.
Robaczywe jabłka czy gruszki nie nadają się do przechowywania. Bowiem ich transpiracja jest wzmożona, przez co tracą jędrność i przydatność do spożycia. Ponadto patogeny gnilne rozwijające się na odchodach gąsienicy mogą porazić sąsiednie składowane owoce.

Dlaczego ochrona sadów przed owocówką jest ważna?

W ostatnich kilku latach obserwujemy znaczne nasilenie tego szkodnika w sadach. Wzrost presji owocówki jabłkóweczki jest wynikiem zmian klimatycznych, a także wycofywania na terenie UE substancji czynnych z niektórych grup chemicznych.

Sadownicy, aby przeciwdziałać uszkodzeniom owoców w sadzie, muszą działać strategicznie. Czyli na podstawie danych, a nie intuicji.
Skuteczne zwalczanie owocówki jabłkóweczki jest bowiem podstawą ograniczenia strat w plonie i utrzymania jakości handlowej owoców.

Innowacyjny monitoring owocówki jabłkóweczki

Nowoczesne pułapki monitorujące obecność owocówki jabłkóweczki są dzisiaj najlepszym sprzymierzeńcem sadowników.

Pod pojęciem „nowoczesne” myślimy o urządzeniach precyzyjnych i jednocześnie wygodnych w użyciu przez sadownika/sadowników. Przy czym nie musi sadownik ich posiadać fizycznie. Bowiem firma UPL udostępnia system automatycznego monitorowania — TrapView. Zyskuje on popularność wśród polskich sadowników.

Zwalczanie owocówki jabłkóweczki, szczególnie optymalne wyznaczenie terminu zabiegu jest precyzyjniejsze z systemem TrapView

fot. UPL

Pułapki lepowe z feromonem wchodzące w skład systemu są wyposażone w kamery, sensory pogody i własne źródła zasilania oraz transmisji danych. W efekcie umożliwiają zdalne śledzenie obecności i aktywności motyli w okolicy. Co ważne, wykorzystują sztuczną inteligencję do identyfikacji odławianych owadów. Mianowicie potrafią odróżnić odłowione osobniki owocówki od np. muchy czy pszczoły lub innych owadów czy elementów przylepiających się do podłogi chwytnej. Ponadto w kolejnych wynikach odłowień nie podają danych na temat osobników wcześniej zliczonych i uwzględnionych w poprzednim komunikacie.

Pułapki TrapView wykorzystują sztuczną inteligencję do identyfikacji odławianych owadów

fot. UPL

W wersji Premium dostępny jest podgląd interesujących pobliskich pułapek na bieżąco. System podaje nasilenie, stadia rozwojowe szkodnika, temperaturę i wilgotność w danym obszarze. Dlatego przy okazji dostępna jest prognoza np. przymrozków.
W każdej lokalizacji firma UPL ma rozmieszczone pułapki do monitoringu owocówki i zwójek. Generalnie we wszystkich regionach sadowniczych na terenie całej Polski rozmieszczone są one w 30 miejscach. Dostępna jest więc niezła baza danych, pozwalająca określić dokładnie presję owocówki jabłkóweczki podczas całego sezonu.

System generuje wykresy i modele na podstawie odłowów, wskazując optymalny moment do wykonania zabiegu. Różnice liczebności mogą być ogromne — choćby dziesięciokrotne w obrębie jednego powiatu. Dlatego precyzyjny wybór lokalizacji punktów z pułapkami monitorującymi ma podstawowe znaczenie. Od 2021 roku sieć objęła ponad 30 lokalizacji w całym kraju, a koszt abonamentu Premium nie przekracza 700 zł rocznie.

Skuteczne zwalczanie owocówki jabłkóweczki — ochrona biologiczna i chemiczna

Na podstawie sygnałów z TrapView sadownik uzyskuje informację o konieczności przystąpienia do ochrony sadów jabłoniowych i gruszowych przed owocówką jabłkóweczką.

Przy czym staje przed trudnym wyborem. Mianowicie jaki środek będzie najodpowiedniejszy w walce z owocówką jabłkóweczką. I ten dylemat pomaga rozwiązać firma UPL.

Konkretnie to lata doświadczeń prowadzonych przez ekspertów firmy pozwoliły stworzyć program ochrony, który zapewnia skuteczne zwalczanie owocówki jabłkóweczki. Bowiem w terenach, w których sadownicy już go wdrożyli, odłowy motyli owocówki były na poziomie kilku-kilkunastu sztuk. Podczas gdy w nieodległych lokalizacjach chronionych w inny sposób, w tym samy sezonie na pułapki TrapView potrafiło się złapać choćby 450 motyli tego gatunku. Ale do rzeczy…

Insektycydy biologiczne przeciwko owocówce jabłkóweczce

Carpovirusine Super SC to biologiczny środek owadobójczy przeznaczony do skutecznego zwalczania owocówki jabłkóweczki (Cydia pomonella), odpowiedni zarówno do sadów konwencjonalnych, jak i ekologicznych. Jego substancją czynną jest granulowirus CpGV, który działa selektywnie. Ściśle mówiąc, wywołuje wirusową chorobę tylko owocówki jabłkóweczki. Natomiast nie zagraża owadom pożytecznym. Preparat wykazuje działanie kontaktowe i żołądkowe, a jego skuteczność dorównuje chemicznym insektycydom. Regularne stosowanie Carpovirusine Super SC (dawka 1 l/ha) prowadzi do ograniczenia populacji szkodnika i zwiększenia liczby organizmów pożytecznych w sadzie. Produkt cechuje się bardzo krótką karencją (1 dzień) i nie wykazuje pozostałości w owocach nim chronionych. Ostatecznie ta cech klasyfikuje go jako wysokiego standardu środek gwarantujący bezpieczeństwo żywności zgodne z założeniami technologii ProNutiva.

XenTari WG to także biologiczny insektycyd w formie granulatu do sporządzania zawiesiny wodnej (WG). Zawiera biologicznie czynny szczep Bacillus thuringiensis var. aizawai ABTS-1857. Podkreślić należy, iż znajdujące się w nim toksyny białkowe są najlepiej zbilansowane i najskuteczniej dobrane do zwalczania właśnie gąsieni motyli w tym z rodziny zwójkowatych w tym owocówki jabłkóweczki. Dlatego jest zarejestrowany do selektywnego zwalczania gąsienic motyli. Działa żołądkowo (0,5–1,5 kg/ha). Czyli po spożyciu środka przez szkodnika następuje zahamowanie żerowania, a śmierć gąsienicy następuje w ciągu 24–72 godzin po zabiegu. Jest również środkiem, który nie wykazuje pozostałości w plonie, przez co spełnia normy bezpieczeństwa żywnościowego oraz technologii ProNutiva, integrowanej i ekologicznej produkcji.

Insektycyd chemiczny

Od sezonu 2025 w ofercie firmy UPL znajduje się także środek zawierający chlorantraniliprol (IRAC 28) o handlowej nazwie Shenzi 200 SC. Substancja czynna charakteryzuje się szerokim spektrum działania. Konkretnie to jest skuteczna nie tylko przeciwko owocówce czy zwójkom, ale też m.in. przeciwko tantnisiowi krzyżowiaczkowi czy skośnikowi pomidorowemu oraz stonce ziemniaczanej. Działa układowo (systemicznie) i translaminarnie. Wiąże się z receptorami ryanodynowymi w mięśniach owadów, prowadząc do paraliżu, zaprzestania żerowania i śmierci. Na świecie jest numerem jeden w sprzedaży wśród insektycydów, a w Polsce — numerem dwa, zaraz po acetamiprydzie.

Zwalczanie owocówki jabłkóweczki zależne od momentu aplikacji środka

Aby zwalczanie owocówki jabłkóweczki było skuteczne, ważne jest trafienie w moment największej wrażliwości larw.

Wszystkie ww. insektycydy są niezwykle skuteczne wobec gąsienic. Najmłodsze z nich, pozbawione włosków ochronnych, są najbardziej podatne na działanie substancji czynnych. Przy czym Shenzi 200 SC wykazuje dodatkowo działanie jajobójcze i jajo-larwobójcze. Konkretnie to aplikowana substancja pozostaje na osłonce jaja, a larwa zatruwa się podczas wykluwania, przegryzając osłonkę i pobierając insektycyd.

Wraz ze wzrostem larwy/gąsienicy skuteczność zwalczania spada, dlatego tak ważne jest precyzyjne wyznaczenie terminu zabiegu — w czym nieocenioną pomocą są właśnie systemy monitorujące.

Zwalczanie owocówki jabłkóweczki — kompletny program ochrony

Zwalczanie owocówki jabłkóweczki wg powyższego programu firmy UPL można uzupełnić środkiem XenTari WG.

Dla pełnego obrazu środki stosowano:

• Shenzi 200 SC — gdy jaja owocówki jabłkóweczki znajdowały się w fazie „czarnej główki”,
• Carpovirusine Super SC — gdy jaja owocówki jabłkóweczki znajdowały się w fazie „czarnej główki” do dwóch dni później, aby trafić na młode gąsienice zanim wgryzą się do owocu;
• XenTari WG — gdy jaja owocówki jabłkóweczki znajdowały się w fazie „czarnej główki” do dwóch dni później, aby trafić na młode gąsienice zanim wgryzą się do owocu.

Powyższy program w obu kombinacjach w 2024 r. kosztował łącznie 122o zł/ha. Natomiast cena standardowego zawierającego konwencjonalne 4 substancje czynne wyniosła 2080 zł/ha.

Ponadto kilkuletnie doświadczenia firmy wskazują, iż używanie biologicznych insektycydów po pierwsze nie wywołuje odporności u zwalczanych owadów. Ponadto systematyczne rokroczne stosowanie insektycydów biologicznych na bazie mikroorganizmów chorobotwórczych spowodowało znaczne osłabienie populacji motyli w środowisku. Do tego stopnia, iż z roku na rok liczebność owocówki jabłkóweczki malała. Dowodem też były odłowy w pułapki. Mianowicie w sadach chronionych od lat oboma biologicznymi insektycydami odławiano w okresie zaledwie kilka-kilkanaście motyli owocówki, podczas gdy w nietraktowanych — choćby do 450 szt. motyli.