MTZ-82 i jego WOM. Mechanizm, który potrafi dać w kość. Dlaczego sprawia problemy?

2 godzin temu

Ciągnik MTZ-82, to jedna z tych maszyn, które albo się rozumie i lubi, albo… jeszcze się ich nie rozebrało. Konstrukcja prosta, toporna, ale logiczna – dokładnie taka, jakiej oczekiwało rolnictwo Europy Wschodniej przez dekady. Bez elektroniki, bez zbędnych wodotrysków, za to z dużą ilością żeliwa i mechaniki, którą da się naprawić w stodole, a nie tylko w autoryzowanym serwisie. Przyjrzyjmy się dziś jak jest zbudowany WOM w ciągniku MTZ i jak działa, a dlaczego czasem nie działa.

Jednym z kluczowych podzespołów tego ciągnika jest WOM – wał odbioru mocy. I choć na pierwszy rzut oka wygląda niepozornie, to właśnie on potrafi sprawić najwięcej nerwów, jeżeli zaniedba się regulację lub smarowanie.

MTZ-82 i jego modułowa filozofia budowy

MTZ-82 został zaprojektowany modułowo, co w praktyce oznacza, iż silnik, sprzęgło, skrzynia biegów, tylny most i WOM stanowią wyraźnie oddzielne zespoły. Każdy z nich da się zdemontować, bo teoria techniki rolniczej w ZSRR mówiła, iż wymienia się całe podzespoły, a nie je naprawia.

Jednak teoria, a praktyka zwykle się różnią, szczególnie tam, gdzie w narodzie użytkowników ciągnika istnieje zakorzenione przekonanie, iż wszystko można naprawić. Taka modułowa – klockowa – jakby można było rzecz ująć, to dla mechanika i użytkownika to ogromna zaleta:

łatwiejszy dostęp do podzespołów,
możliwość naprawy jednego zespołu bez ingerencji w resztę,
niskie koszty części i robocizny.

WOM w MTZ-82 jest właśnie takim samodzielnym zespołem, zamkniętym w tylnej części korpusu tylnego mostu.

To ważne: WOM nie jest „gdzieś w skrzyni”, tylko stanowi osobny zespół osadzony w korpusie. Dzięki temu jego demontaż nie wymaga rozbierania całej przekładni.

Demontaż WOM – prosto, ale z głową

Proces demontażu WOM w MTZ-82 jest zaskakująco prosty:

Demontaż osłony i wałka zewnętrznego (seger i cztery kołki fi 10 w najczęściej stosowanej 6-frezowej końcówce. Czasem spotyka się wielofrezowy wpust)
Spuszczenie oleju ze skrzyni i przekładni mostu – jest go tam 40 litrów
Zdjęcie tylnej pokrywy WOM.
Wykręcenie specjalnych wkrętów (x2) z końcem w kształcie płetwy
Wyjęcie kompletnego zespołu WOM jako całości.

Nie ma tu skomplikowanej synchronizacji ani precyzyjnych nastaw fabrycznych. Najwięcej problemów zaczyna się dopiero przy regulacji po montażu, a nie przy samej wymianie części.

Budowa WOM – planetarka z trzema satelitami

Sercem WOM w MTZ-82 jest mechanizm planetarny, oparty na:

kole słonecznym,
wieńcu zębatym,
trzech satelitach planetarnych.

To klasyczny układ planetarny, stosowany nie tylko w WOM-ach, ale też w automatycznych skrzyniach biegów i przekładniach przemysłowych.

Zasada działania

Napęd trafia na koło słoneczne. Satelity krążą wokół niego, jednocześnie obracając się wokół własnych osi. W zależności od tego, który element jest: napędzany, zablokowany, a który odbiera moment, uzyskuje się załączenie WOM lub jego zatrzymanie.

Za blokowanie i zwalnianie elementów planetarki odpowiadają taśmy sprzęgłowe i hamulcowe. I tu leży tzw. “pies pogrzebany”.

Taśmy sprzęgłowe i hamulcowe – największa bolączka WOM

Teoretycznie wszystko jest proste. W praktyce:

taśmy są regulowane mechanicznie,
poprzez cięgna, dźwignie i śruby regulacyjne,
bez samoregulacji i bez „automatu”.

Typowe problemy:

nierównomierne dociąganie taśm,
jedna taśma „trzyma”, druga jeszcze nie,
WOM ślizga się pod obciążeniem albo nie rozłącza się do końca.

Problemem zwykle nie są same taśmy, tylko mechanizm ich regulacji:

luzy na cięgłach,
zużyte sworznie,
wygięte pręty dźwigni,

to wszystko może spowodować brak powtarzalności ustawień.

Efekt? Regulacja WOM potrafi zająć więcej czasu niż jego rozbiórka.

Smarowanie satelit – cichy zabójca WOM

Kolejnym słabym punktem są ułożyskowania igiełkowe satelit planetarnych.

Satelity:

obracają się na osiach,
pracują na łożyskach igiełkowych,
są smarowane olejem ze skrzyni.

Gdzie leży problem? Otóż przy niskim poziomie oleju, przy brudnym oleju, przy długiej pracy WOM pod dużym obciążeniem, łożyska igiełkowe zaczynają pracować na sucho.

Najpierw: zacierają się igiełki, potem zużywa się oś satelity, na końcu planetarka zaczyna hałasować i „szarpać”. To klasyczny przykład awarii, która zaczyna się cicho, a kończy kosztowną regeneracją osi i satelit.

Na szczęście – WOM da się naprawić bez dramatu

I tu dobra wiadomość: naprawa WOM w MTZ-82 jest stosunkowo prosta. Cały zespół da się wyjąć w całości. Części są dostępne i tanie, a konstrukcja jest logiczna i odporna na „warsztatowe warunki”.

Najwięcej problemów: nie sprawia wymiana satelit, nie sprawia wymiana taśm, ale najwięcej czasu i cierpliwości pochłania regulacja na cięgłach. To właśnie regulacja decyduje o tym, czy WOM: rusza płynnie, nie ślizga się, i daje się wyłączyć bez walki z dźwignią.

Naprawiać czy nie naprawiać – oto jest pytanie?

WOM w MTZ-82 to przykład starej, dobrej mechaniki: prostej, trwałej, ale wymagającej świadomej obsługi. Czasem jednak nasz WOM i jego składowe elementy szwankują i wtedy…

Wtedy robimy szybki rachunek strat (bo właśnie się zdarzyły) i kosztów (bo właśnie nadciągają). Choć możemy się sami pokusić o naprawę WOM-u, to nasz czas jest także cenny i zwykle jest go za mało. Dodajmy więc koszt roboczogodzin mechanika i tu robi się juz mało opłacalnie, bo komletny nowy WOM do naszego MTZ-a kosztuje od 1100 zł do 2000 zł. Więc możemy dojść do wniosku, iż nie opłaca się go naprawiać.

Reasumując: Kto dba o olej, smarowanie i regulację, ten ma WOM na lata. Kto liczy, iż „jakoś to będzie”, ten prędzej czy później pozna smak wymiany i regulacji taśm lub koszty nowego podzespołu.

A w MTZ-82 – jak to w MTZ-82 – wszystko da się zrobić. Trzeba tylko wiedzieć co, gdzie i dlaczego. No i jak działa.

Idź do oryginalnego materiału