Nie myl jej z zarazą ani brakiem magnezu. Alternarioza ziemniaka – jak identyfikować objawy?

W Polsce problemy związane z alternariozą zaczęły narastać od 2014 roku, co w praktyce często prowadziło do błędów w strategii jej zwalczania. Choroba atakująca ziemniaki jest wywoływana przez dwóch sprawców i występuje w dwóch formach. Spośród nich, groźniejsza forma ujawnia się w późniejszym etapie wzrostu roślin. Jak ją zwalczać?

Jakie są pierwsze objawy alternariozy na ziemniakach?

Podjęcie wcześniejszej walki i wybieranie mocnych preparatów na alternariozę jest błędem. Pierwszy etap ochrony ziemniaka, jak wyszczególnia Marek Kalinowski na łamach portalu Tygodnik Poradnik Rolniczy, zawsze musi być celowany w zarazę. Tak naprawdę największe szkody alternarioza wyrządza w sierpniu, chociaż pierwsze objawy w ciepłych sezonach można dostrzec już w czerwcu.

Za większe straty odpowiada konkretnie grzyb Alternaria solani – patotyp alternariozy później atakujący (koniec lipca i właśnie cały sierpień), ale gwałtownie rozwijający się (czyli sucha plamistość liści). W odróżnieniu do zarazy, grzyby alternariozy potrzebują do rozwoju kilka wody i lubią ciepło oraz upały. Przebieg pogody powinien być wskazówką do lustracji podejmowania decyzji o ograniczaniu alternariozy. W identyfikacji choroby należy pamiętać, iż atak rozpoczyna od dolnych liści i tam szukajmy objawów.

Sprawcy alternariozy. Jak ją rozpoznać?

Dziś przypomnę podstawowe fakty z biologii rozwoju sprawców alternariozy. Jest ich dwóch. Wspomniany groźniejszy grzyb Alternaria solani wywołuje suchą plamistość liści (duże nekrotyczne plamy strefowane), a grzyb Alternaria alternata wywołuje brunatną plamistość liści (drobne nekrotyczne plamki). Niestety, według ostatnich badań, po zastosowaniu dokładniejszych metod molekularnych do diagnostyki, uznaje się, iż sprawcami choroby mogą być dodatkowe gatunki z rodzaju Alternaria, np. A. tomatophila, A. tenuissima, A. infectoria i A. arborescens oraz A.grandis.

W odróżnieniu od zarazy ziemniaka na dolnej powierzchni liścia zaatakowanego przez alternariozę można obserwować nalot ciemnooliwkowej grzybni. Pierwsze objawy porażenia roślin ziemniaka alternariozą można obserwować już w czerwcu. Jednak w tym okresie zagrożenie dla wysokości plonu jest niewielkie. Dużo poważniejsze w skutkach są ataki następujące w okresie intensywnego wiązania bulw, czyli od zakończenia kwitnienia aż do końca wegetacji.

Za wcześniejsze porażenia zwykle odpowiedzialny jest grzyb Alternaria alternata, który wywołuje brunatną plamistość liści – drobne (2–5 mm), brązowe plamy. Grzyb Alternaria solani atakuje nieco później i objawia się zdecydowanie większymi (5–20 mm), suchymi, strefowanymi plamami z żółtą obwódką, które najpierw pojawiają się na najstarszych liściach – sucha plamistość liści.

Oczywiście to ważne detale, ale tak naprawdę zainfekowania roślin grzybami alternariozy mogą się kilka od siebie różnić i dlatego ich występowanie ocenia się na ziemniaku łącznie – jako alternariozę. Ponadto mimo modelowych opisów objawów obu sprawców mogą się one różnić w zależności od zaatakowanej odmiany. To utrudnia identyfikację pierwszych objawów, które można pomylić z innymi chorobami ziemniaka, np. z objawami szarej pleśni, a także zarazy.

Objawy mogą być mylone z brakiem magnezu i manganu. Objawy niedoboru magnezu pojawiają się najpierw na starszych liściach, gdy magnez jest gwałtownie transportowany do rozwijających się młodych części roślin. Tkanka między nerwami starszych liści żółknie, później brunatnieje i wykrusza się. Objawy niedoboru manganu w odróżnieniu od nekroz wywołanych przez alternariozę rozwijają się głównie wzdłuż głównych nerwów na liściu.

Grzyb Alternaria jest typowym nekrofitem. Zarodnikowanie sprawców choroby odbywa się na martwych lub zamierających tkankach. Dlatego alternariozie sprzyjają wszystkie czynniki wpływające na osłabienie i starzenie roślin, a więc niedożywienie, susza, infekcje innymi patogenami. Infekcje na liściach i ograniczenie aparatu asymilacyjnego, to nie wszystko. Choroba atakuje bulwy ziemniaka, występując na nich w postaci płytkich wgłębień. Nekrozy są płytkie, ale otwierają drogę infekcji innych groźnych patogenów.

Alternarioza ziemniaka. Jak ją ograniczyć?

W ograniczaniu alternariozy nie można się obejść bez środków ochrony roślin, ale metody niechemiczne zawsze mają pierwszeństwo. Alternariozę należy ograniczać na etapie wyboru odmiany. Biorąc pod uwagę biologię rozwoju sprawców, ich zimowanie na porażonych bulwach i w ziemi w resztkach po zbiorze ziemniaków, konieczna jest przerwa w uprawie ziemniaków na tym samym stanowisku.

Do działań ograniczających alternariozę należy zaliczyć:

• sadzenie zdrowych sadzeniaków,
• właściwe zmianowanie,
• nawożenie dostosowane do potrzeb rośliny i uwzględniające zarówno makro-, jak i mikroskładniki,
• zbiór w pełni dojrzałych bulw.

Skuteczne w ograniczaniu choroby jest podkiełkowywanie i pobudzanie sadzeniaków, prawidłowe obsypywanie i formowanie redlin.