Ochrona marchwi przed połyśnicą – co trzeba wiedzieć?

Połyśnica marchwianka jest najgroźniejszym szkodnikiem marchwi, który wymaga obligatoryjnego zwalczania. Zaś ochrona marchwi przed połyśnicą polega na profilaktyce, sygnalizacji i zwalczaniu z zastosowaniem zarejestrowanych insektycydów. Podpowiadamy, jak skutecznie działać na każdym etapie.

Ochrona marchwi przed połyśnicą marchwianką polega na kompleksowych działaniach. Jak zwalczać tego szkodnika krok po kroku radzi specjalistka dr inż. Maria Rogowska z Akademii Nauk Stosowanych Stefana Batorego w Skierniewicach.

Jak zapobiegać występowaniu szkodników?

Marchew należy do najczęściej uprawianych w naszym kraju warzyw korzeniowych. Według danych GUS w Polsce w ostatnich latach warzywo to uprawia się na powierzchni 22–24 tys. ha. Daje nam to miejsce w ścisłej europejskiej czołówce. Niestety, marchew jest atakowana przez wiele szkodników. Mogą one spowodować duże straty w plonach, a czasem doprowadzić do masowego obumierania roślin. Z kolei korzenie marchwi zaatakowane przez szkodniki nie nadają się do konsumpcji i przechowywania.

Aby zapobiegać występowaniu szkodników, trzeba przede wszystkim stosować zabiegi agrotechniczno-higieniczne, polegające na:

• odpowiedniej lokalizacji plantacji;
• właściwym nawożeniu;
• prawidłowo przygotowanym stanowisku;
• przestrzeganiu zmianowania upraw;
• stosowaniu 4-letniej przerwy w uprawie marchwi na tym samym stanowisku.

Najgroźniejszy szkodnik marchwi – połyśnica marchwianka

Połyśnica marchwianka, dorosła muchówka

fot. Dr Maria Rogowska

Połyśnica marchwianka (Psila rosae) jest najgroźniejszym szkodnikiem marchwi. Występuje pospolicie na terenie całej Polski i wymaga obligatoryjnego zwalczania. Oprócz marchwi atakuje pietruszkę, pasternak, seler, kminek i koper, jak również rośliny dziko rosnące, co należy uwzględnić w zmianowaniu.

Dorosła muchówka ma długość do 6 mm, jest smukła. Jej odwłok jest czarny, błyszczący i ostro zakończony. Natomiast skrzydła są opalizujące, a nogi rude. Z kolei larwy są walcowate, białawe, beznogie, dorastają do 7 mm. Jajo jest mlecznobiałe, długości do 0,6 mm. Zaś bobówki są brązowe, długości ok. 5 mm.

Rozwój i szkodliwość połyśnicy marchwianki

Szkody wyrządzają larwy. Ściśle mówiąc, larwy pokolenia wiosennego żerują na młodych roślinach marchwi, powodując ich więdnięcie, żółknięcie i zasychanie. Jedna larwa może zniszczyć do 10 roślin w rzędzie. jeżeli marchew była wysiana wcześniej i rośliny są większe, można na korzeniach zobaczyć płytkie chodniki wypełnione rdzawymi, płynnymi odchodami.

Objawy żerowania połyśnicy marchwianki

fot. Dr Maria Rogowska

Zimują poczwarki w bobówkach w glebie. Oprócz tego, szkodnik może zimować także w korzeniach marchwi w przechowalni. W ciągu roku rozwijają się dwa pokolenia. Uściślając, muchówki pierwszego pokolenia pojawiają się, gdy wierzchnia warstwa gleby osiągnie temperaturę 12ºC. Przypada to najczęściej na połowę maja. W tym czasie na plantacji powinny być ustawione tablice do sygnalizacji pojawu połyśnicy. Po wylocie samice uzupełniają braki pokarmowe, odżywiając się nektarem kwitnących chwastów. Najchętniej przebywają w zaroślach, skąd nalatują na pola z marchwią. Warto wiedzieć, iż szkodnik najczęściej lata w godzinach porannych i późno popołudniowych.

Samice składają jaja pod grudki gleby, w pobliżu roślin. Konkretnie to samice składają jaja przede wszystkim przy roślinach rosnących na brzeżnym pasie pola — do 30 m wgłąb wielohektarowej plantacji. Zaś dalej tylko około 10% samic składa jaja. Następnie, po 8–14 dniach larwy wychodzą z jaj i wgryzają się do korzenia, gdzie żerują 21–28 dni. Muchówki najbardziej aktywne są w temperaturze 12–18°C i przy suchej, bezwietrznej pogodzie.

Ochrona marchwi przed połyśnicą marchwianką

Ochrona marchwi przed połyśnicą marchwianką jest skuteczna, jeżeli łączy działania kompleksowe. Ważna jest zarówno profilaktyka, jak i sygnalizacja, na podstawie której możemy określić optymalny termin zabiegu.

Profilaktyka

Najważniejsze zasady dotyczące działań profilaktycznych w ochronie marchwi przed połyśnicą marchwianką, to:

• nie należy zakładać plantacji marchwi w bezpośrednim sąsiedztwie ubiegłorocznych upraw marchwi, pietruszki, selera lub pasternaku;
• nie powinno się zakładać plantacji marchwi w pobliżu zarośli i drzew, ponieważ samice po oblocie i złożeniu jaj wracają tam na odpoczynek.

Sygnalizacja

Największą skuteczność wykazują tablice umieszczone pod kątem 45 stopni

fot. Dr Maria Rogowska

Do sygnalizacji lotu połyśnicy marchwianki stosuje się żółte tablice lepowe o wymiarach 20×20 cm. Powinny być one ustawione po jednej na każdym boku pola. Zaś 1/3 tablicy powinna wystawać nad nać marchwi. Bardzo dobre efekty w odławianiu połyśnicy daje zastosowanie tablicy lepowej pod katem 45º w stosunku do powierzchni ziemi. Potwierdzają to badania prowadzone w Instytucie Warzywnictwa (obecnie Instytut Ogrodnictwa) w Skierniewicach. Mianowicie wykazały one, iż tak ustawione tablice odławiają muchówki kilka dni wcześniej niż w przypadku tablic ustawionych standardowo. Tablice należy przeglądać codziennie, notując liczbę odłowionych muchówek. Żółte tablice lepowe są najbardziej efektywne przez pierwsze 5 dni. Po tym czasie klej zaczyna wysychać, a ich powierzchnia jest pokryta szczątkami roślin i innymi owadami. Stąd należy wymieniać tablice co kilka dni, ponieważ na zabrudzonej powierzchni trudno zidentyfikować szkodnika.

Termin ustawienia tablic do monitorowania lotu połyśnicy marchwianki:

• muchówki pokolenia wiosennego — od połowy maja do połowy czerwca;
• muchówki pokoleniu letniego — od połowy lipca do połowy sierpnia.

Progiem zagrożenia jest odłowienie 1 muchówki dziennie przez kolejne 3 dni.

Ochrona chemiczna marchwi przed połyśnicą

Do zwalczania połyśnicy marchwianki należy stosować wyłącznie zarejestrowane insektycydy. Przykładowe zamieszczono w tabeli.

Tab. 1. Insektycydy zarejestrowane do ochrony marchwi przed połyśnicą marchwianką

Cypermetryna w ochronie marchwi przed połyśnicą

Jednym z zarejestrowanych środków do ochrony marchwi przed połyśnicą marchwianką jest Benevia 100 OD. Jest to insektycyd w formie koncentratu zawiesiny olejowej do rozcieńczania wodą, o działaniu kontaktowym i żołądkowym. Z kolei na roślinie działa wgłębnie oraz translaminarnie, dzięki czemu jest odporny na zmywanie bezpośrednio po wykonaniu zabiegu. Preparat działa na różne stadia rozwojowe wielu gatunków szkodników. Mianowicie, jest zarejestrowany m.in. w ochronie marchwi, pietruszki, pasternaku i selera korzeniowego przed połyśnicą marchwianką. Co ważne, mechanizm działania substancji czynnej powoduje szybkie zaprzestanie żerowania szkodników. Bowiem paraliż owadów następuje w ciągu kilku godzin i objawia się zahamowaniem ruchu i żerowania szkodnika. Zaś ostateczny efekt działania widoczny jest po 3–6 dniach od zabiegu.

Wczesne zastosowanie środka, na początku nalotu, powoduje zahamowanie płodności szkodników dorosłych, redukuje liczbę składanych jaj (niektóre szkodniki) i kontroluje stadia pośrednie. Dzięki temu pozwala powstrzymać szkodniki poniżej progów szkodliwości. W uprawie marchwi maksymalna zalecana dawka do jednorazowego zastosowania wynosi 750 ml/ha. Ponadto zaleca się stosowanie insektycydu razem z adiuwantem olejowym. w okresie można wykonać dwa zabiegi, w odstępie co najmniej 10-dniowym. Zaś karencja wynosi 14 dni.