7 godzin temu
W świecie dominuje pszenica twarda jara. W Polsce – ozima. Formy ozime są bardziej stabilne w plonowaniu, mniej uzależnione od przebiegu pogody.
Spośród kilku gatunków pszenic uprawianych w świecie, podstawowe znaczenie (90 proc. powierzchni zasiewów, w Polsce prawie 100 proc.) ma pszenica zwyczajna, a następnie twarda (około 8 proc. w skali światowej). Pszenica twarda uprawiana jest głównie w warunkach gorącego i suchego klimatu kontynentalnego Kanady, Turcji, Włoch, Meksyku, USA oraz niektórych państw Afryki. W znacznie mniejszej skali w innych krajach europejskich, a także w Polsce.
Wyróżnia się wysoką zawartością i jakością białka, w tym glutenu. Dostarcza mąki o kaszkowatej konsystencji, zwanej semoliną, wykorzystywaną do produkcji wysokiej jakości makaronów.
W świecie dominują jare formy tego gatunku, zaś w Polsce ozime. Są one bardziej stabilne w plonowaniu, mniej uzależnione od przebiegu pogody. Dają w naszych warunkach większe plony, dochodzące do 7 t, choć w praktyce zwykle do 5 t/ha.
Ceny ziarna pszenicy twardej są przeciętnie o 50 proc. większe od zwyczajnej, choć różnie z tym bywa, zależnie od zawartej umowy kontraktacyjnej.
Wymagania klimatyczne i glebowe
Aktualnie uprawiane w Polsce 4 ozime odmiany pszenicy twardej wykazują mrozoodpornoość na poziomie 4-4,5°, a więc w miarę dobrze zimującej pszenicy zwyczajnej.
Pszenica twarda ma wyraźnie mniejsze wymagania wodne od zwyczajnej, zwłaszcza podczas tworzenia i dojrzewania ziarna. Nadmiar opadów w tym okresie niekorzystnie wpływa na jej parametry jakościowe, zwłaszcza zawartość i jakość białka.
Wyjątkiem jest faza kiełkowania, wówczas potrzebuje więcej wody, gdyż struktura fizyczna ziarna i jego skład chemiczny, utrudniają wchłanianie wody i wydłużają proces kiełkowania.
Zbyt duże opady w późniejszym okresie zwiększają podatność roślin na wyleganie oraz porażenie przez choroby grzybowe. Z kolei wyższe temperatury i nasłonecznienie podczas tworzenia i dojrzewania ziarna korzystnie wpływają na jego cechy jakościowe.
Pszenica twarda ma zbliżone wymagania glebowe do zwyczajnej, najlepsze wyniki uzyskuje się z reguły na glebach średniej zwięzłości, klas bonitacyjnych od II do IVa, w zakresie pH 6-7,2, a więc lekko kwaśnych i obojętnych.
Nawożenie pszenicy twardej
Wymagania pokarmowe tego gatunku są zbliżone do wymagań pszenicy zwyczajnej. Dawki P, K i Mg zależą od zasobności gleby w te składniki, przedplonu i prognozowanych plonów.
Dawkę azotu można przeciętnie ustalić w wysokości 30 kg N w przeliczeniu na 1t plonu ziarna. Po dobrych przedplonach, np. bobowatych lub okopowych na oborniku, można ją istotnie zmniejszyć.
Ogólną dawkę N należy podzielić na trzy części, pierwszą (50-60 proc.) przed lub z chwilą ruszenia wiosennej wegetacji, drugą (30 proc.) w początkowej fazie strzelania w źdźbło i trzecią (10-20 proc.) przed lub po wykłoszeniu. W słabszych stanowiskach, przy widocznych objawach niedoboru N, także jesienią (przeciętnie 30 kg/ha).
Znaczącą dawkę N można też wnieść dolistnie w postaci wodnego roztworu mocznika, w stężeniu do 20 proc. w fazie krzewienia, do 15 i 10 proc., w początkowej i końcowej fazie strzelania w źdźbło oraz 5 proc. po wykłoszeniu.
Do roztworu mocznika można dodać jedno- lub 7-wodny siarczan magnezu oraz chelaty: miedzi, manganu i cynku. Przy wysokiej zawartości Mg i S w nawozach dolistnych można zrezygnować z siarczanu magnezu lub ograniczyć jego dawki.
Termin i gęstość siewu pszenicy twardej
Pod tym względem nie ma znaczących różnic w porównaniu z pszenicą zwyczajną. Za optymalny termin można przyjąć drugą połowę IX, z dopuszczalnym opóźnieniem do pierwszej dekady X, w zależności od rejonu kraju i przebiegu pogody.
Późniejszy termin jest ryzykowny, choć przy wydłużonej jesieni, ze średnią temperaturą powyżej 10°C i sprzyjającej wilgotności gleby, ryzyko opóźnionego siewu zmniejsza się.
Należy wówczas zwiększyć normę wysiewu o 10-20 proc. Za optymalny można przyjąć wysiew 350-450 kiełkujących ziarniaków na 1 m2, co odpowiada w przybliżeniu 170-230 kg/ha ziarna, zaprawionego 2-3 składnikową zaprawą.
Do uprawy polecić można 4 polskie odmiany ozimej pszenicy twardej (wszystkie z Hodowli Roślin Smolice): Ceres, SM Metis, SM Eris i SM Tetyda.
