Rewolucja w unijnym rolnictwie: Bruksela likwiduje filar II WPR i tnie dopłaty

Komisja Europejska szykuje gruntowną reformę Wspólnej Polityki Rolnej, która oznacza koniec dotychczasowego modelu wsparcia dla rolnictwa. Jak ujawnia portal Euractiv, przygotowany projekt nowego rozporządzenia likwiduje filar II WPR – rozwój obszarów wiejskich – i integruje jego środki z innymi unijnymi funduszami.

Rewolucja w unijnym rolnictwie: Bruksela likwiduje filar II WPR i tnie dopłaty

Rozpad systemu budowanego od dekad

Dotychczasowa WPR opierała się na dwóch filarach: dopłatach bezpośrednich (filar I) oraz inwestycjach i działaniach rozwojowych na wsi (filar II). Nowe przepisy rezygnują z tego podziału, a całość środków trafi do jednego, wspólnego funduszu, który obejmie również obszary niezwiązane bezpośrednio z rolnictwem, takie jak ochrona zasobów wodnych, edukacja czy cyfryzacja.

To koniec osobnego budżetu dla rolnictwa – fundusze zostaną zarządzane przez nowe mechanizmy finansowe, w ramach szerokiej polityki rozwoju UE.

Do całej sytuacji odniósł się były komisarz Janusz Wojciechowski: „…Bruksela włączy WPR do nowego jednolitego funduszu, …. likwidując filar rozwoju obszarów wiejskich, zgodnie z projektem dokumentu, do którego dotarł Euractiv…” Czyli koniec odrębnej WPR. Spełnia się najgorszy scenariusz. Likwidacja PROW najbardziej uderzy w Polskę... … bo w to Polska, obok Francji i Włoch, ma dotychczas największe fundusze na rozwój obszarów wiejskich, w budżecie 2021-2027 było to prawie 10 mld euro. Nie przypuszczałem, iż będę ostatnim komisarzem UE do spraw rolnictwa, który pozostawił po sobie silną i odrębną WPR, niezależna od kamieni milowych i warunków praworządności i bardzo korzystną dla polskich rolników. To się kończy na naszych oczach…

„…Bruksela włączy WPR do nowego jednolitego funduszu, …. likwidując filar rozwoju obszarów wiejskich, zgodnie z projektem dokumentu, do którego dotarł Euractiv…”
Czyli koniec odrębnej WPR. Spełnia się najgorszy scenariusz. Likwidacja PROW najbardziej uderzy w Polskę…
…… https://t.co/CKIdmzJODp

— Janusz Wojciechowski (@jwojc) July 14, 2025

Dopłaty z limitem, emeryci poza systemem

Wbrew wcześniejszym zapowiedziom komisarzy, dopłaty bezpośrednie zostaną utrzymane, ale tylko formalnie. Bruksela przewiduje wprowadzenie:

• limitu 100 tys. euro na rolnika,
• pełnej degresji powyżej 20 tys. euro,
• wykluczenia emerytów z systemu dopłat po 2032 roku.

Co więcej, każde państwo członkowskie będzie musiało opracować osobną strategię wymiany pokoleniowej, bez wspólnej polityki unijnej w tym zakresie.

Nowa definicja rolnika i koniec fikcji

Reforma zakłada też zaostrzenie definicji „aktywnego rolnika”, co oznacza eliminację beneficjentów, którzy nie prowadzą rzeczywistej działalności rolniczej. To cios dla tzw. rolników formalnych i firm korzystających z dopłat bez związku z produkcją.

Koniec dwufilarowej struktury WPR

Nowy projekt rozporządzenia przewiduje „zintegrowanie programów i narzędzi” dotychczasowej struktury WPR, która od lat dzieliła politykę rolną UE na dwa niezależne filary – wsparcie bezpośrednie oraz rozwój obszarów wiejskich. Zmiana ta przeczy wcześniejszym zapowiedziom komisarza ds. rolnictwa, Christophe’a Hansena, który deklarował utrzymanie obecnego systemu.

O ile dochody rolników mają pozostać wyodrębnione w budżecie i zabezpieczone określoną minimalną kwotą, to pozostałe elementy – jak wsparcie inwestycyjne, działania środowiskowe czy modernizacja gospodarstw – zostaną wchłonięte przez jeden wielofunkcyjny fundusz.

Fundusze nie tylko dla rolnictwa

Środki z nowego wspólnego funduszu będą mogły być przeznaczane na obszary „wykraczające poza rolnictwo”, w tym:

• agroenergię,
• umiejętności i edukację,
• infrastrukturę społeczną,
• zasoby wodne,
• cyfryzację i łączność.

Oznacza to, iż rolnictwo będzie musiało konkurować o środki z innymi priorytetami polityki regionalnej, co w praktyce może oznaczać mniejsze nakłady na rozwój wsi.

Nowe limity dopłat i koniec dla emerytów

Komisja proponuje daleko idące ograniczenia w dopłatach bezpośrednich:

• degresja:
  • 25% redukcji dla płatności powyżej 20 tys. euro,
  • 50% redukcji między 50 a 75 tys. euro,
  • 75% redukcji powyżej 75 tys. euro,
• maksymalny limit dopłat: 100 tys. euro rocznie na rolnika,
• wyłączenie emerytów z systemu dopłat do 2032 roku, co ma otworzyć drogę młodym rolnikom.

W projekcie zachowano też wsparcie dla drobnych rolników, choćby jeżeli rolnictwo nie jest ich głównym zajęciem.

Każde państwo z własną strategią wymiany pokoleń

Zamiast wspólnej polityki unijnej dotyczącej młodych rolników, każde państwo członkowskie będzie zobowiązane opracować własną strategię wymiany pokoleń, opartą na krajowej diagnozie sytuacji w rolnictwie. Bruksela nie przewiduje jednego modelu – to pełna decentralizacja tej polityki.

Od ekoschematów do zarządzania gospodarstwem

W nowym podejściu ekoschematy zostaną zastąpione systemem „zarządzania gospodarstwem”, który ma:

• zapewnić minimalne standardy środowiskowe i społeczne,
• być zgodny z zasadą „nie wyrządzać poważnych szkód” (ang. DNSH),
• nie podważać celów klimatycznych UE.

To odejście od sztywnego systemu warunkowości środowiskowej, ale jednocześnie nowa, mniej korzystna forma wsparcia dla zrównoważonych gospodarstw.

Nowe źródła wsparcia – ale nie tylko dla rolnictwa

Oprócz głównego funduszu, rolnictwo ma być finansowane również z:

• Europejskiego Funduszu na rzecz Konkurencyjności („Zdrowie, Rolnictwo i Biogospodarka”),
• programu Horyzont Europa – w zakresie badań i innowacji dla systemów żywnościowych i biogospodarki.

To szansa na dodatkowe środki, ale wymagająca większej aktywności projektowej i administracyjnej ze strony rolników i organizacji branżowych.

Wsparcie za straty przez prawo unijne

Projekt przewiduje, iż rządy państw UE będą mogły rekompensować rolnikom straty lub ograniczenia wynikające z wdrażania dyrektyw środowiskowych, takich jak:

• dyrektywa siedliskowa,
• dyrektywa ptasia,
• ramowa dyrektywa wodna.

Pomoc trafi także do gospodarstw, które z powodu zanieczyszczenia azotanami będą musiały ograniczyć lub zmienić profil produkcji.

Co dalej?

Projekt ma zostać oficjalnie zaprezentowany w środę. jeżeli zostanie przyjęty, zrewolucjonizuje sposób finansowania rolnictwa w UE po 2027 roku, kładąc nacisk na większą elastyczność, ale też większe cięcia i decentralizację.

Uwaga dla Polski: w tej chwili nasz kraj korzysta z dużej puli środków w ramach filaru II. Po likwidacji tej części budżetu, polscy rolnicy mogą stracić znaczną część wsparcia inwestycyjnego i modernizacyjnego.