System kaucyjny: fundamenty zbudowane, nawyki się kształtują [RAPORT]

1 października w Polsce ruszył system kaucyjny – projekt, który zmienia codzienne nawyki zakupowe milionów osób. To nie jednorazowa zmiana, ale proces, w który muszą włączyć się konsumenci, handel i producenci.

Z raportu „Indeks Gotowości Kaucja.pl 2025” wynika, iż tuż przed startem systemu Polacy byli umiarkowanie przygotowani do tej zmiany (56/100 pkt). Wyniki te pokazują, iż fundamenty zostały zbudowane, ale codzienne przyzwyczajenia dopiero się kształtują.

Prawdziwy test dopiero nadejdzie

„Indeks Gotowości Kaucja.pl 2025” to jedno z pierwszych kompleksowych badań w Polsce analizujących społeczną gotowość na system kaucyjny. Próba objęła 1097 dorosłych Polaków i była reprezentatywna pod względem płci, wieku, regionu oraz wielkości miejsca zamieszkania. Badanie zostało zaprojektowane jako punkt odniesienia, który pozwoli w kolejnych edycjach śledzić, jak zmieniają się wiedza, emocje i zachowania społeczne. Obejmowało szeroki zakres tematów – od poziomu wiedzy i emocji, przez bariery i zachęty, po gotowość do uczestnictwa w systemie kaucyjnym.

– System kaucyjny to nie jednorazowa zmiana, ale proces, który wymaga współpracy i zaufania. Chcieliśmy zobaczyć, z jakiego punktu startujemy – co Polacy wiedzą, czego się obawiają i jakie mają emocje wobec nowego obowiązku, stąd pomysł na raport “Indeks Gotowości Kaucja.pl”. Tegoroczne wyniki pokazują, iż gotowość jest wysoka, ale prawdziwy test dopiero przed nami – mówi Piotr Okurowski, prezes zarządu Kaucja.pl.

W ostatnich tygodniach temat kaucji budzi szerokie zainteresowanie, także wśród innych instytucji badawczych. Raport Kaucja.pl uzupełnia te analizy, dostarczając pełniejszy obraz postaw: oprócz opinii Polaków obejmuje również wymiar wiedzy sprawdzanej w quizie faktograficznym oraz syntetyczne wskaźniki, takie jak Indeks Wiedzy czy Indeks Postaw Konsumenckich.

Polacy deklarują, iż wiedzą – ale często mylą szczegóły

Jednym z kluczowych elementów badania był quiz wiedzy typu „prawda-fałsz”, który pozwalał sprawdzić, jak dobrze Polacy rozumieją zasady działania systemu kaucyjnego.

Średni wynik wyniósł 72,8/100 pkt, co oznacza, iż przeciętny respondent poprawnie odpowiedział na około 3,6 z 5 pytań. Najlepiej poradzili sobie przedstawiciele pokolenia X (75,5 pkt), natomiast pokolenie Z (67,9 pkt) uzyskało najsłabszy wynik – mimo iż to właśnie młodsi najczęściej deklarowali, iż temat znają bardzo dobrze. To pokazuje, iż ich wiedza bywa powierzchowna: znajomość hasła „system kaucyjny” nie zawsze oznacza zrozumienie, jak działa on w praktyce.

Polacy wchodzili w system z wysoką świadomością ogólną, ale nie zawsze z wiedzą operacyjną – dotyczącą np. braku potrzeby paragonu, lokalizacji punktów zwrotu czy sposobu oddawania opakowań. Różnice pokoleniowe są wyraźne: starsze grupy wiedzą mniej o szczegółach technicznych, ale częściej kierują się poczuciem obowiązku i troską o środowisko, podczas gdy młodsi deklarują otwartość, ale potrzebują prostych i jednoznacznych instrukcji.

Kim jesteśmy wobec kaucji? Cztery typy postaw Polaków

Kaucja.pl opracowała cztery typy postaw konsumenckich, aby lepiej zrozumieć, jak wiedza, emocje i intencje przekładają się na realne zachowania. Najliczniejsi są Entuzjaści (47%) – osoby, które znają zasady, czują sens i planują zwracać opakowania „przy okazji zakupów”. Kolejną dużą grupę stanowią Warunkowi (27%) – chcą uczestniczyć w systemie, ale tylko jeżeli będzie blisko, gwałtownie i bez paragonu. Obok nich są Obojętni (7%), którzy nie sprzeciwiają się zmianie, ale nie widzą w niej własnej roli, oraz Obawiający się (7%), dla których nowy obowiązek wiąże się z niepewnością i poczuciem komplikacji.

Ta struktura postaw pokazuje, iż system kaucyjny nie jest wyłącznie wyzwaniem logistycznym – to społeczna zmiana nawyków, której sukces zależy od prostoty i komunikacji. Im bardziej przejrzyste i dostępne będą zasady, tym szybciej Polacy zamienią deklaracje w działanie.

– O sukcesie systemu zadecydują trzy rzeczy: bliskość, prostota i wygoda. Polacy są gotowi, ale nie lubią komplikacji. jeżeli kaucję da się zwrócić przy okazji codziennych zakupów, stanie się nawykiem, a nie obowiązkiem – mówi Piotr Okurowski, prezes zarządu Kaucja.pl.