Tak platformy zakupowe nami manipulują! AI bierze się za “dark patterns”

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zajął się globalnym przeglądem stron internetowych, wykrywając manipulacyjne praktyki sprzedażowe, czyli tak zwane dark patterns. Analiza 642 stron i aplikacji mobilnych wykazała, iż praktyki te stosuje aż 75% z nich. Na skontrolowanych stronach najczęstszym problemem była preselekcja.

Czym są dark patterns?

W dzisiejszych czasach, kiedy większość zakupów przeniosła się do sieci, ochrona konsumentów staje się priorytetem. Coraz więcej firm stosuje tak zwane dark patterns, czyli manipulacyjne praktyki sprzedażowe, które wprowadzają konsumentów w błąd. W odpowiedzi na te działania, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) wziął udział w międzynarodowym przeglądzie internetowym organizowanym przez Międzynarodową Sieć Ochrony Konsumentów (ICPEN). Celem tej inicjatywy było wykrycie i zwalczanie nieetycznych praktyk stosowanych przez przedsiębiorców w przestrzeni wirtualnej.

Podczas tegorocznego przeglądu, który odbył się między 29 stycznia a 2 lutego, UOKiK zanalizował 642 strony internetowe i aplikacje mobilne. Wyniki badań były niepokojące – ponad 75% zbadanych stron stosowało co najmniej jeden dark pattern, a 66,8% z nich używało dwóch lub więcej takich praktyk. Przykłady takich praktyk obejmują:

• preselekcję – automatyczne zaznaczanie opcji, które mogą być mniej korzystne dla konsumenta, np. wybór najdroższej opcji dostawy,
• fikcyjne liczniki – odliczanie czasu do końca promocji, której limity czasowe w rzeczywistości nie istnieją,
• społeczny dowód słuszności – fałszywe informacje o popularności produktów, na przykład „najczęściej wybierany”.

W Polsce UOKiK przeanalizował 10 wybranych stron internetowych i odkrył, iż połowa z nich stosowała co najmniej jedną niedozwoloną praktykę. Najczęściej spotykanymi manipulacjami były preselekcja oraz niezgodne z rzeczywistością informacje typu „najczęściej wybierany”.

Sztuczna inteligencja w walce z dark patterns

Manipulacyjne praktyki sprzedażowe w internecie stanowią poważne zagrożenie dla konsumentów. UOKiK nie poprzestaje na tradycyjnych metodach zwalczania nieetycznych praktyk. W ramach projektu „Wykrywanie i zwalczanie dark patterns z użyciem Sztucznej Inteligencji”, Urząd pracuje nad narzędziem wykorzystującym AI do automatycznego wykrywania niedozwolonych praktyk na stronach e-commerce. Projekt ten jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej, a jego celem jest zwiększenie efektywności ochrony praw konsumentów.

Internet to miejsce, w którym globalizacja jest wręcz namacalna. W sieci nie ma granic, a jedynym sposobem na skuteczną ochronę praw konsumentów jest ścisła kooperacja między instytucjami z różnych krajów. UOKiK od wielu lat jest mocno zaangażowany w rozwijanie i zacieśnianie współpracy międzynarodowej na rzecz wypracowania uniwersalnych standardów ochrony konsumenckiej i zwalczania złych praktyk sprzedażowych, m.in. w e-commerce. Skoordynowane działania monitorujące, takie jak Sweep days prowadzony przez członków międzynarodowej sieci ICPEN, to jeden z ważnych elementów tej współpracy – wyjaśnia Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

Przedsiębiorcy nie przestrzegają Omnibus! UOKiK stawia zarzuty!