W dniu 13 lutego 2025 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał przełomowy wyrok, który ma istotne znaczenie dla polskiego rynku kredytów konsumenckich. Wyrok zapadł w odpowiedzi na pytania prejudycjalne skierowane przez polski sąd, który rozpatrywał sprawę dotyczącą sankcji kredytu darmowego.
Sprawa C-472/23 dotyczyła wypowiedzenia się przez Trybunał w kwestii pytań
prejudycjalnych sformułowanych przez Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy w
Warszawie z uwagi na toczące się przed nim postępowanie mające za przedmiot roszczenia
spółki L. Z o.o. przeciwko A.B. S.A. wynikające z umowy kredytu konsumenckiego. Powód
zarzucił kredytodawcy, iż w umowie kredytowej nieprawidłowo obliczył rzeczywistą roczną
stopę oprocentowania (RRSO), jak również zawarł niejasne zasady dotyczące zmiany opłat i
prowizji, co uniemożliwiało konsumentowi pełne zrozumienie warunków umowy.
Tytułem przypomnienia wskazać należy, iż zakwestionowana przez powoda umowa
przewidywała naliczanie odsetek nie tylko od udostępnionego konsumentowi kapitału, ale
także od kredytowanych kosztów w postaci prowizji. W konsekwencji zarówno wysokość
RRSO, jak kwota całkowitej kwoty do zapłaty zostały wyliczone przez kredytodawcę w
sposób nieprawidłowy.
Co więcej, sporna umowa zawierała postanowienia w zakresie możliwości zmiany opłat i
prowizji oparte na nieprecyzyjnych przesłankach, takich jak chociażby zmiany cen energii,
połączeń telekomunikacyjnych tudzież usług pocztowych – w zakresie w jakim zmiany te
mają wpływ na koszty ponoszone przez bank w związku z wykonywaniem umowy. Na tak
przyjętych, nieweryfikowalnych dla konsumenta podstawach kredytodawca zastrzegł sobie
możliwość dokonywania zmian stawek opłat i prowizji choćby czterokrotnie w ciągu roku, przy
jednorazowej podwyżce sięgającej do 200 % dotychczasowej stawki.
Zgodnie z przepisami ustawy o kredycie konsumenckim, nieprawidłowości w zakresie
wskazania RRSO oraz wprowadzenie niejasnych zapisów dotyczących zmiany opłat i
prowizji stanowią podstawę do zastosowania sankcji kredytu darmowego. Sankcja ta
oznacza, iż kredytodawca zmuszony jest do zwrotu pobranych odsetek oraz poniesionych
przez konsumenta kosztów (np. prowizji) związanych z umową kredytową, jednocześnie
kredyt staje się kredytem nieoprocentowanym i wolnym od dodatkowych kosztów na
przyszłość.
Szczerze o pieniądzach – oglądaj odcinek o Sankcji Kredytu Darmowego
Wobec powziętych przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy wątpliwości dotyczących
zgodności tak skonstruowanej umowy z prawem, a także co do kwestii wypełnienia przez
bank obowiązku informacyjnego względem konsumenta, skierował on następujące pytania
prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej:
- Czy w przypadku uznania części postanowień umowy kredytu konsumenckiego za
nieuczciwe, a tym samym skutkującego zawyżeniem RRSO w stosunku do
rzeczywistej wartości, kredytodawca narusza obowiązek informacyjny wynikający z
tego przepisu? - Czy wskazanie w umowie jedynie ogólnych przesłanek umożliwiających zmianę opłat
(np. zmiana cen usług wykorzystywanych przez bank) spełnia wymogi informacyjne
tego przepisu, mimo iż konsument nie ma możliwości weryfikacji ich wystąpienia i
wpływu na podwyżkę opłat? - Czy przepisy krajowe, które przewidują tylko jedną, dotkliwą sankcję za każde
naruszenie obowiązków informacyjnych (uznanie kredytu za darmowy i
nieoprocentowany), są zgodne z Dyrektywą? Czy sankcja ta powinna być stosowana
niezależnie od tego, jak poważne było naruszenie i czy miało wpływ na decyzję
konsumenta?
Dzisiejszy wyrok TSUE ma istotne znaczenie dla praktyki sądowej w Polsce. Trybunał po raz
kolejny wypowiedział się w prokonsumenckim tonie akcentując, iż błędnie przyjęte założenia
do wyliczenia RRSO naruszają obowiązek informacyjny względem konsumenta, przy czym
bez znaczenia pozostaje czy wskaźnik RRSO został zawyżony czy też zaniżony – kluczowe
jest to, iż konsument otrzymał nieprawidłową informację co do jego wysokości, wynika to
wprost z motywu akapitu 31 rozstrzygnięcia zapadłego w sprawie C-472/23. W zapadłym
dziś wyroku TSUE wskazał także, iż wprowadzenie w umowie możliwości zmiany opłat i
prowizji możliwe jest jedynie w przypadku szczegółowego, nie budzącego wątpliwości po
stronie konsumenta określenia warunków takich zmian – co przekłada się na konieczność
powołania w umowie łatwych do weryfikacji przez konsumenta wskaźników.
Nadto TSUE podkreślił, iż o ile w przepisach krajowych sformułowano jedną sankcję za
naruszenie obowiązku informacyjnego i spełnia ona warunki proporcjonalności i skuteczności
oraz pełni funkcję odstraszającą, to sądy krajowe powinny ją stosować – komentuje adwokat
Paweł Sysło z Kancelarii Wysmułek, Sysło i Wspólnicy.
Wyrok TSUE z 13 lutego 2025 roku stanowi istotny krok w kierunku ochrony konsumentów
na rynku kredytów konsumenckich. Podkreślenie obowiązku kredytodawców do jasnego i
kompletnego informowania o warunkach umowy oraz wskazanie na konieczność
precyzyjnych zapisów dotyczących zmiany opłat, ma na celu zwiększenie przejrzystości i
uczciwości w tym sektorze, zmuszając instytucje finansowe do przeformułowania wzorców
umów. Oczekuje się, iż decyzja Trybunału będzie miała dalekosiężne skutki w praktyce
sądowej prowadząc do skutecznego dochodzenia roszczeń przez konsumentów w sporach z
zakresu sankcji kredytu darmowego – podsumowuje Paweł Wójcik z Votum Consumer Care
Sp. z o.o.
