Ważne zmiany w dopłatach i warunkowości. Co realnie zmienia się dla rolników?

Parlament Europejski przyjął pakiet istotnych zmian w przepisach Wspólnej Polityki Rolnej, których celem jest uproszczenie systemu dopłat, ograniczenie biurokracji oraz lepsze dostosowanie wymagań do realiów gospodarstw. Nowe regulacje dotyczą m.in. warunkowości, norm GAEC, wsparcia dla małych i młodych rolników oraz zasad dotyczących trwałych użytków zielonych.

Ważne zmiany w dopłatach i warunkowości. Co realnie zmienia się dla rolników?

Małe gospodarstwa bez warunkowości

Jedną z najbardziej odczuwalnych zmian jest zwolnienie gospodarstw o powierzchni do 10 ha z systemu warunkowości, obejmującego normy SMR i GAEC. Parlament Europejski uznał, iż koszty kontroli i obowiązki administracyjne nakładane na najmniejszych producentów są nieproporcjonalne do efektów środowiskowych.

W praktyce oznacza to mniej kontroli, brak sankcji warunkowości i prostszy dostęp do dopłat bezpośrednich.

Uproszczenia dla rolników ekologicznych i obszarów chronionych

Rolnicy prowadzący gospodarstwa ekologiczne, będący w trakcie konwersji lub gospodarujący na obszarach Natura 2000, są automatycznie uznawani za spełniających normy GAEC 1–7 w odniesieniu do tych gruntów. To rozwiązanie znacząco ogranicza biurokrację i ryzyko sankcji przy kontrolach.

Zmiany w normie GAEC 7

Nowe przepisy wprowadzają istotne uproszczenie w zakresie GAEC 7. Gospodarstwa do 50 ha uznaje się za spełniające tę normę, a obowiązek dywersyfikacji upraw zostaje całkowicie zniesiony. Zmiana ta jest szczególnie istotna dla gospodarstw zbożowych i tych, które stosują uproszczony płodozmian.

Wyższe wsparcie dla małych gospodarstw

Roczny limit płatności dla małych gospodarstw został podwojony z 2 500 euro do 5 000 euro. Celem tej zmiany jest wzmocnienie stabilności dochodów najmniejszych producentów i ograniczenie konieczności korzystania z bardziej złożonych instrumentów wsparcia.

Korzystniejsze zasady dla młodych rolników

Nowelizacja przepisów umożliwia wydłużenie okresu wsparcia dla młodych rolników choćby o dodatkowe 5 lat, jeżeli młody rolnik dołącza do spółdzielni, organizacji producentów lub innych form wspólnego gospodarowania. Ma to sprzyjać współpracy i ułatwiać sukcesję pokoleniową.

Nowa definicja trwałych użytków zielonych

Zmiany obejmują także definicję trwałych użytków zielonych. Państwa członkowskie otrzymują większą elastyczność, m.in. poprzez:

• możliwość uznania gruntów za TUZ po 7 latach bez zmianowania,
• zachowanie statusu gruntów ornych dla działek ornych z 1 stycznia 2023 r., choćby jeżeli są czasowo użytkowane jako trawy lub pastwiska.

Rozwiązanie to ogranicza ryzyko trwałego przekształcania gruntów ornych w TUZ wbrew woli rolnika.

Warunkowość społeczna odsunięta w czasie

Parlament Europejski odsunął w czasie obowiązek nakładania sankcji za naruszenia przepisów prawa pracy w ramach warunkowości. Komisja Europejska do końca 2026 r. ma przygotować raport oceniający skuteczność tego mechanizmu, co oznacza brak natychmiastowych kar dla rolników.

Dopłaty bezpośrednie bez podatków

Nowe przepisy jednoznacznie wskazują, iż płatności bezpośrednie nie mogą być obciążane podatkami ani innymi daninami fiskalnymi przez państwa członkowskie. To ważne zabezpieczenie dochodu gospodarstw rolnych.

Co dalej z wdrażaniem zmian

Przyjęte przez Parlament Europejski poprawki wymagają wdrożenia na poziomie krajowym. Dla polskich rolników najważniejsze będzie to, jak gwałtownie i w jakim zakresie uproszczenia zostaną wprowadzone do przepisów krajowych oraz zasad naborów prowadzonych przez ARiMR.

Stanowisko Wielkopolskiej Izby Rolniczej

Wielkopolska Izba Rolnicza podkreśla, iż postulaty uproszczeń były zgłaszane przez samorząd rolniczy od początku obecnej perspektywy WPR, a ich realizacja następuje dopiero teraz. Zdaniem Izby to krok w dobrą stronę, ale niewystarczający w kontekście rosnącej konkurencji ze strony państw trzecich.

Izba zapowiada dalsze działania na rzecz pełnej implementacji unijnych uproszczeń do polskich przepisów, bez dodatkowych krajowych wymagań wykraczających poza unijne minimum.