Zielona ofensywa UE: ekoprojekty zmienią rynek od stali po materace

Zdjęcie: https://www.euractiv.pl/section/energia-i-srodowisko/news/zielona-ofensywa-ue-ekoprojekty-zmienia-rynek-od-stali-po-materace/

Komisja Europejska przyjęła plan działania na lata 2025–2030, który ma zrewolucjonizować sposób projektowania i użytkowania produktów w Unii. Stal, tekstylia, meble i elektronika – wszystkie te kategorie czeka ekologiczna metamorfoza w imię oszczędności energii i gospodarki o obiegu zamkniętym.

Nowy plan działania przyjęty przez Komisję Europejską to krok milowy w realizacji unijnej strategii na rzecz zrównoważonej i konkurencyjnej gospodarki. W ramach rozporządzenia o ekoprojekcie dla produktów zrównoważonych (ESPR) oraz rozporządzenia w sprawie etykietowania energetycznego, UE określiła priorytetowe grupy towarów, które w ciągu najbliższych pięciu lat zostaną objęte nowymi wymogami dotyczącymi projektowania, energooszczędności i możliwości recyklingu.

Na czoło listy trafiły stal i aluminium, odzież i inne tekstylia, meble, opony oraz materace. Dobór nie był przypadkowy – wybrane produkty mają największy potencjał, by przyczynić się do transformacji gospodarki w kierunku obiegu zamkniętego. Analiza była pogłębiona i uwzględniała nie tylko aspekt techniczny, ale również zgodność z unijnymi celami klimatycznymi i energetycznymi.

Ekoprojekt jako norma, nie wyjątek

Rozporządzenie ESPR, przyjęte w lipcu 2024 r., to efekt dwudziestu lat doświadczeń w rozwijaniu ekoprojektów i etykiet energetycznych. Zakłada ono stworzenie jednolitych zasad projektowania produktów, które będą trwałe, energooszczędne, łatwe do naprawy i nadające się do recyklingu. Wszystko to z myślą o wspólnym rynku, który dzięki harmonizacji przepisów ma stać się bardziej przejrzysty, konkurencyjny i przyjazny dla przedsiębiorstw.

Co istotne, nowe regulacje obejmują wszystkie produkty oferowane na rynku UE, niezależnie od kraju ich pochodzenia. Każdy towar – czy to sprzedawany w sklepie stacjonarnym, czy online – będzie musiał spełniać unijne standardy zrównoważonego rozwoju. Dzięki temu zniknie przewaga konkurencyjna towarów z państw o niższych standardach, a rynek stanie się bardziej sprawiedliwy dla firm inwestujących w ekoinnowacje.

Naprawialność, recykling, oszczędność

W centrum nowego planu działania znalazły się dwa główne filary: jakość produktu oraz informacja o jego wpływie na środowisko. Komisja zapowiada, iż przyszłe wymagania obejmą m.in. minimalną trwałość, efektywność energetyczną i materiałową, dostępność części zamiennych czy określony poziom zawartości materiałów z recyklingu.

Drugim istotnym elementem będzie transparentność. Konsumenci zyskają dostęp do kluczowych danych na temat produktów dzięki tzw. Cyfrowemu Paszportowi Produktu oraz rejestrowi EPREL dla produktów z etykietami energetycznymi. Informacje te będą zawierały m.in. ślad węglowy danego towaru czy jego wpływ na środowisko naturalne.

Nowością będzie również wprowadzenie „wskaźnika naprawialności”, który pomoże klientom wybierać urządzenia łatwe do serwisowania. To odpowiedź na rosnące obawy związane z tzw. planowanym postarzaniem produktów oraz marnotrawstwem zasobów. W pierwszej kolejności wskaźnik ten obejmie elektronikę użytkową i drobne sprzęty AGD.

Wsparcie dla MŚP i mikrofirm

Komisja nie zapomina o mniejszych graczach rynku. W trakcie opracowywania nowych przepisów uwzględniono potrzeby małych i średnich przedsiębiorstw, a zwłaszcza mikrofirm i tzw. small mid-caps. Planuje się udostępnienie dopasowanego wsparcia technicznego i finansowego, by umożliwić im dostosowanie się do nowych realiów bez nadmiernego obciążenia administracyjnego.

Ecodesign Forum, czyli platforma konsultacyjna stworzona przez Komisję, odegra kluczową rolę w tym procesie. To właśnie tam przedstawiciele biznesu, administracji i organizacji pozarządowych będą wspólnie omawiać i kształtować konkretne wymagania dla poszczególnych produktów. Prace nad aktami delegowanymi będą prowadzone indywidualnie – dla jednego produktu lub grupy podobnych.

Kontynuacja poprzednich działań

Nowy plan działania nie oznacza całkowitego zerwania z dotychczasową polityką. Prace rozpoczęte wcześniej – m.in. nad 16 grupami produktów związanych z energią (takimi jak zmywarki, silniki elektryczne czy ładowarki do pojazdów) – będą kontynuowane zgodnie z wcześniejszymi harmonogramami. Dla części z nich finalne regulacje mają zostać przyjęte najpóźniej do końca 2026 r.

Komisja podkreśla, iż wszystkie decyzje będą poprzedzone dokładnymi analizami wpływu oraz konsultacjami społecznymi. To ma zapewnić przejrzystość i przewidywalność działań, które – jak zaznaczyła komisarz Jessika Roswall – stanowią fundament innowacji i inwestycji wspierających gospodarkę cyrkularną.

Ekoprojekt jako motor konkurencyjności

Zarówno Komisja, jak i przedstawiciele unijnej administracji, widzą w ekoprojekcie nie tylko narzędzie ochrony środowiska, ale również dźwignię wzrostu gospodarczego. Jak zaznaczył wiceprzewodniczący KE Stéphane Séjourné, inicjatywa ta nie tylko zbliża Europę do celów klimatycznych, ale także otwiera nowe możliwości dla biznesu i rynku pracy. Ma również najważniejsze znaczenie dla umacniania odporności gospodarki UE na globalne kryzysy.

Z kolei komisarz Dan Jørgensen podkreślił, iż energooszczędne produkty przynoszą konkretne korzyści finansowe. Już teraz unijne przepisy w tym zakresie pozwoliły konsumentom zaoszczędzić 120 mld euro i znacząco obniżyć zużycie energii w gospodarstwach domowych i przemyśle. W kolejnych latach te oszczędności mają tylko rosnąć.

Gospodarka zamknięta – z idei do praktyki

Nowy plan działania to nie tylko dokument strategiczny, ale konkretny krok ku wprowadzeniu gospodarki obiegu zamkniętego w życie codzienne Europejczyków. Dzięki jasno określonym priorytetom, Komisja tworzy ramy prawne sprzyjające stabilności i przewidywalności, których oczekują przemysł i inwestorzy.

Zmiana ma objąć nie tylko sposób produkcji i sprzedaży, ale także sposób myślenia o produktach – od ich projektowania po koniec życia użytkowego. UE chce, by produkty trwałe, łatwe do naprawy i przyjazne środowisku stały się nowym standardem, a nie wyjątkiem. Dla konsumentów oznacza to nie tylko lepsze produkty, ale też realny wpływ na stan planety.