Zygmunt Stępiński był jednym z powojennych architektów, którzy poświęcili całą swoją twórczość projektową stolicy. Jego działalność zawodowa odcisnęła znaczące piętno na krajobrazie Warszawy. Dziś mało osób pamięta jak wiele jego realizacji stanowi tło współczesnego życia stolicy. Architekt zaangażowany był w odbudowę obiektów zabytkowych m.in. na Trakcie Królewskim, a także kształtowanie nowego oblicza miasta.
Szerszemu odbiorcy znany jest głównie jako projektant propagandowych inwestycji takich jak Trasa W-Z, osiedle Mariensztat, czy wreszcie Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa (MDM). Jednak jego działalność zawodowa rozpoczęta w połowie lat 30. XX w. i trwająca aż do początku lat 80. XX w., obejmowała szereg różnorodnych zagadnień architektonicznych – od architektury mieszkaniowej osiedlowej i willowej, przez obiekty usługowe i hotelowe, po architekturę budynków instytucji publicznych. W większości są to projekty reprezentatywne dla warszawskiej architektury powojennego modernizmu.
Po śmierci Zygmunta Stępińskiego, w latach 80. rodzina przekazała do Muzeum Warszawy wszystkie będące w jej posiadaniu projekty architektoniczne, do dziś stanowią one jedną z największych kolekcji autorskich rysunków architektonicznych w zbiorach Muzeum (blisko 1100 numerów inwentarzowych). Dodatkowo do Muzeum Warszawy trafiły zbierane przez Stępińskiego przez lata fotografie prezentujące jego dorobek zawodowy, autorstwa najbardziej znaczących fotografików okresu Polski Ludowej.
W 2024 roku Muzeum Warszawy w ramach promocji swoich zbiorów i twórczości Zygmunta Stępińskiego realizuje z dotacji MKiDN w programie „Kultura cyfrowa” projekt: Digitalizacja, konserwacja i udostępnienie spuścizny Zygmunta Stępińskiego. W jego ramach na stronie kolekcje.muzeumwarszawy.pl udostępnione zostanie 160 projektów architektonicznych Stępińskiego oraz 200 fotografii prezentujących zrealizowane budynki.
Architekt urodził się w 1908 roku w Warszawie, w rodzinie od pokoleń związanej z miastem. W 1926 roku rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie w 1933 roku otrzymał dyplom. Wpływ wykształcenia w największym ówcześnie ośrodku kształcącym architektów w II RP odcisnął się na całej jego pracy zawodowej. Był modernistą i funkcjonalistą, jednak w swych projektach silnie akcentował ciągłość tradycji i miejsca, nie bojąc się łączenia nowoczesności z formami architektury XVIII wiecznej – baroku i klasycyzmu.
Stępiński był również doskonałym rysownikiem, na co z pewnością wpływ mieli wykładowcy tacy jak Zygmunt Kamiński (Stępiński był jego asystentem w Katedrze Rysunku Odręcznego) czy Stanisław Noakowski. W jego projektach czuć też ducha pracowni prof. Bohdana Pniewskiego, u którego pracował w latach 1937-1939. Po wojnie jak większość warszawskich architektów związany był z Biurem Odbudowy Stolicy, w późniejszych latach pracował w państwowych biurach projektowych m.in. w Biurze Urbanistycznym Warszawy czy w latach 1949-1965 jako generalny projektant w Miastoprojekt Śródmieście i Biurze Projektów Gospodarki Komunalnej „Stolica”.
Wśród architektów biorących udział w odbudowie wyróżniał się sposobem kreowania zabytkowych przestrzeni. Poszukując adekwatnego modelu rekonstrukcji zabytków łączył nowoczesność (nowe funkcje obiektów) z tradycją tworząc zindywidualizowane projekty, czego przykładem była odbudowa ulicy Nowy Świat oraz projekty jego zapleczy czyli Nowy Świat Wschód i Zachód, a także osiedle Mariensztat.
W latach 1959-1971 Stępiński kierował Pracownią Urbanistyczną Śródmieście przy Dzielnicowej Radzie Narodowej odpowiedzialną za całościowe uporządkowanie centrum Warszawy. W ramach jej działalności powstał projekt zagospodarowania południowo-zachodniego narożnika Al. Jerozolimskich i Marszałkowskiej. Ostatecznie powstały tam trzy modernistyczne budynki Stępińskiego: Hotel Metropol, budynek dla Przedsiębiorstwa Państwowego Obsługa Ratalnej Sprzedaży (ORS) oraz najbardziej rozpoznawalny z tego czasu projekt – Pawilon Cepelii.
W latach 60. i 70. XX wieku Zygmunt Stępiński zaprojektował m.in. trzy osiedla mieszkaniowe na Powiślu (Radna, Solec, Ludna) oraz osiedle Miedziana, a także hotele: Solec oraz dwa reprezentacyjne rządowe przy ul. Belwederskiej dla Urzędu Rady Ministrów i Ministerstwa Obrony Narodowej. Ostatnim zrealizowanym projektem architekta był kościół Matki Bożej Królowej Polski w Aninie. Nad wykończeniem jego wnętrz i otoczenia Stępiński pracował aż do samej śmierci.
Twórczość architektoniczną Zygmunta Stępińskiego charakteryzowało kompleksowe podejście do projektu obejmujące dostosowanie do charakteru miejsca, funkcjonalne rozplanowania, a także spójne stylistycznie i estetycznie opracowanie wnętrz i otoczenia budynku. Charakterystyczne dla budynków Stępińskiego było łączenie materiałów szlachetnych ze współczesnymi technologiami, a także kooperacja z artystami plastykami przy wyposażaniu wnętrz m.in. dekoracjach rzeźbiarskich i malarskich (mozaiki, malarstwo ścienne). Projekty Stępińskiego stanowią doskonały i oryginalny przykład relacji architektury modernistycznej z otaczającym krajobrazem.
Ewa Perlińska-Kobierzyńska
Kustoszka, Muzeum Warszawy
Tekst powstał w ramach współpracy Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki z Muzeum Warszawy przy zadaniu: „Digitalizacja, konserwacja i udostępnienie spuścizny architekta Zygmunta Stępińskiego” z programu „Kultura cyfrowa” Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
