Integrowana Produkcja buraka cukrowego. 10 kluczowych zasad

Zdjęcie: integrowana produkcja buraka cukrowego

Integrowana produkcja buraka cukrowego została zastosowana w 2024 r. na powierzchni 31 500 ha. W bieżącym roku zaplanowano aktualizację metodyki dla tej uprawy. Przedstawiamy w 10 punktach wykaz wymagań z syntetycznym opisem najważniejszych zagadnień.

Integrowana produkcja buraka cukrowego

Pod względem powierzchni burak cukrowy, spośród upraw w systemie integrowanej produkcji, ustępuje jedynie kukurydzy – podobnie jak dwa lata wcześniej. Aktualna certyfikowana powierzchnia buraka cukrowego dotyczy jednak tylko 10% wszystkich plantacji. W bieżącym roku można się jednak spodziewać wzrostu tego udziału, pomimo obniżenia wsparcia finansowego ekoschematu. Nowoczesne technologie produkcji stosowane przez plantatorów buraka pozwalają na spełnienie niemal wszystkich wymagań związanych z integrowaną produkcją (IP). Płatności w ramach ekoschematu są przyznawane, o ile rolnik prowadzi uprawy roślin zgodnie z metodykami IP zatwierdzonymi przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Zawierają one m.in. listę zabiegów i czynności obligatoryjnych z wymagalnością 100%. Realizację wszystkich wymagań z listy obligatoryjnych czynności i zabiegów w systemie integrowanej produkcji należy udokumentować w notatniku integrowanej produkcji roślin.

Stosowanie co najmniej 3-letniej przerwy w uprawie buraka na tym samym stanowisku.

Burak powinien być uprawiany w płodozmianie czteroletnim. Skracanie płodozmianu prowadzi do wyburaczenia gleby w efekcie namnożenia się szkodników (nicienie) oraz nagromadzenia przetrwalników patogenów chorób korzeni i liści. Najczęstszą i wskazaną rośliną w przedplonie buraka jest pszenica, której uprawa pozostawia glebę w dobrej strukturze oraz pozwala na terminowe wykonanie wszystkich prac polowych. Bardzo dobrym przedplonem są rośliny motylkowe: groch i wyka. Buraka nie należy uprawiać po buraku, rzepaku, kukurydzy oraz po wiosennym nawożeniu obornikiem.

Przy planowaniu płodozmianu należy uwzględnić wszystkie czynniki mogące wpłynąć na wzrost buraka cukrowego. fot. P.Strażyński

Stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego oraz siew we właściwym terminie i normie.

Do siewu należy używać wyłącznie materiału siewnego kategorii kwalifikowany lub standard oraz przechowywać do kontroli dowody zakupu nasion i etykiety. Tego typu nasiona są już obligatoryjnie zaprawione. Termin siewu buraka zależy od warunków klimatycznych, różni się on dla poszczególnych rejonów uprawy. W IP dopuszcza się przyspieszenie lub opóźnienie terminu siewu o kilka dni – głównie z uwagi na długotrwałe niekorzystne warunki pogodowe. Na liście brakuje punktu dotyczącego doboru odmian (zostanie dopisany). Niemniej, podobnie jak w pozostałych uprawach, obowiązuje wykaz odmian rekomendowanych COBORU, a także odmiany z katalogu CCA – po uzasadnieniu wyboru danej odmiany zgodnie z celami IP.

Stosowanie w odpowiednich terminach i dawkach nawożenia w zależności od typu i pH gleby po uprzednim przeprowadzeniu bilansu składników pokarmowych wykonanym wg wskazań w metodyce.

Burak ze względu na bardzo duży potencjał produkcji biomasy ma relatywnie wysokie wymagania pokarmowe. Należy też do roślin bardzo wrażliwych na odczyn – najlepiej rozwija się na glebach o pH lekko kwaśnym i obojętnym. Obok odczynu gleby bardzo ważnym warunkiem, którego spełnienie jest konieczne do optymalnego wzrostu i rozwoju roślin, jest ocena stanu zasobności warstwy ornej gleby w przyswajalne składniki mineralne. Ocenę przeprowadza się na podstawie reprezentatywnej próbki pobranej z pola i przeprowadzeniu analizy zasobności składników mineralnych w Stacjach Chemiczno-Rolniczych lub innych akredytowanych jednostkach. W IP badanie gleby przeprowadza się nie rzadziej niż raz na 4 lata (i potwierdza dokumentami). Szczegółowe informacje dotyczące nawożenia zawarte są w metodyce.

Wykorzystanie mechanicznej metody ograniczania zachwaszczenia.

Mechaniczne metody ograniczenia zachwaszczenia mają priorytet w IP, zwłaszcza w buraku, który wysiewany jest punktowo. Już prewencyjnie przeprowadzone zabiegi agrotechniczne (podorywka, orka zimowa, uprawa przedsiewna) przyczyniają się do zredukowania liczebności nasion w glebie. Coraz częściej stosowane są pielniki, w tym pielniki torsyjne, pneumatyczne lub systemy rozpoznające chwasty na zasadzie detekcji, umożliwiające niszczenie chwastów w pobliżu roślin uprawnych. W treści metodyki podane są możliwości mechanicznego regulowania poziomu zachwaszczenia, jednak bez narzucania konkretnego sposobu jego wykonania. Wskazuje się na niewątpliwe korzyści ze stosowania nowoczesnych rozwiązań (różnego rodzaju pielniki), jednak nie ma wymogu posiadania takiego sprzętu w gospodarstwie lub jego wypożyczenia w celu przeprowadzenia zabiegu.

Certyfikowane buraki to gwarancja wyższej jakości surowca. fot. P. Strażyński

Monitorowanie systematyczne od momentu wschodów minimum 1 x w tygodniu występowania chorób.

Ważne jest prawidłowe i możliwie wczesne zidentyfikowanie problemu związanego z pojawieniem się na plantacji buraka sprawców chorób. adekwatna diagnoza jest kluczowa w integrowanej ochronie i produkcji roślin. W IP buraka prowadzenie systematycznego monitoringu występowania chorób wymagane jest od momentu wschodów przynajmniej raz w tygodniu. Szczegółowe informacje z tego zakresu (główne choroby, źródła infekcji, warunki sprzyjające rozwojowi poszczególnych chorób oraz ich cechy diagnostyczne) opisane są szczegółowo w metodyce.

Monitorowanie systematyczne od momentu wschodów, minimum 1x w tygodniu, występowania szkodników z zastosowaniem adekwatnych metod.

Monitoring szkodników ma podstawowe znaczenie w określeniu składu gatunkowego i nasilenia na plantacji. Systematyczna obserwacja uprawy umożliwia bieżącą ocenę sytuacji i w razie konieczności pozwala na szybką reakcję. Monitoring jest podstawą do wyznaczenia progów ekonomicznej szkodliwości, czyli kluczowego elementu ochrony chemicznej. Ważne jest stosowanie adekwatnych metod i narzędzi do monitorowania konkretnych gatunków szkodników. W integrowanej produkcji buraka wymagane jest prowadzenie od momentu wschodów systematycznego monitoringu występowania szkodników (jak również powodowanych przez nie uszkodzeń) przynajmniej raz w tygodniu. Szczegółowe informacje dotyczące terminów i sposobów ich monitorowania znajdują się w metodyce.

Aktualnie w IP do zwalczania mszyc zarejestrowane są trzy substancje czynne. fot. P.Strażyński

Wykonanie co najmniej jednego zabiegu ograniczania agrofagów z wykorzystaniem biologicznego środka ochrony.

W buraku cukrowym aktualnie nie ma zarejestrowanych biologicznych środków ochrony roślin. W takiej sytuacji inspektor powinien zamieścić uwagę „nie dotyczy”. Być może w przyszłości pojawią się preparaty biologiczne w buraku, w tym biologiczne zaprawy nasienne – takie rozwiązanie jak najbardziej będzie spełniało wymóg zastosowania biologicznego środka ochrony.

Stworzenie odpowiednich warunków dla obecności i aktywności ptaków drapieżnych, tj. ustawienie tyczek spoczynkowych w ilości przynajmniej 1 szt. na każde 5 ha plantacji.

W ograniczaniu drobnych ssaków (gryzoni, zajęcy) oraz ptaków skuteczne są ptaki drapieżne bytujące w pobliżu plantacji. Aby umożliwić im obserwację, należy wzdłuż plantacji, co kilkadziesiąt metrów rozmieścić tyczki spoczynkowe o wysokości minimum 3 m. Jest to wymóg obowiązkowy, pomimo występowania w pobliżu plantacji np. naturalnych wzniesień, drzew, słupów energetycznych itp. Tyczki muszą być umieszczone na certyfikowanej plantacji – oczywiście w miejscu nieutrudniającym prowadzenia czynności i zabiegów.

Umieszczenie „domków” dla murarek lub kopców dla trzmieli, lub innych obiektów dla owadów zapylających w ilości przynajmniej 1 szt. na każde 5 ha plantacji.

Burak co prawda nie jest atrakcyjną rośliną dla zapylaczy, jednak w otaczającej agrocenozie znajdują się rośliny (w tym chwasty) stanowiące dla nich pożytek. Oprócz tego na buraku występują mszyce wytwarzające pożywną dla nich spadź. Stąd konieczność dbałości o tę grupę owadów. Niemniej zgodnie z obecną interpretacją obowiązek umieszczania domków dla murarek i kopców dla trzmieli tyczy się całego gospodarstwa – zapis zostanie zaktualizowany.

Rozdrobnienie i przyoranie resztek roślinnych po zbiorze.

Z uwagi na ryzyko rozprzestrzeniania się patogenów chorobotwórczych oraz szkodników (głównie nicieni) wymogiem obligatoryjnym po zbiorze buraków uprawianych w systemie integrowanej produkcji jest rozdrobnienie i przyoranie pozostałych resztek roślinnych w możliwie najkrótszym czasie.