Związek Pracodawców EKO-PAK, Polska Federacja Producentów Żywności Związek Pracodawców oraz Związek Pracodawców „Browary Polskie” przedstawiły wspólną koncepcję wdrożenia zasad Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta w Polsce zapewniającą efektywność i przejrzystość systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Zakłada ona m.in. ogólnopolskie standardy jakościowe selektywnej zbiórki, ścisłą współpracę organizacji Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta z gminami i sortowniami oraz pełną jawność i szczegółowość kosztów oraz przychodów w gospodarce odpadami opakowaniowymi z uwzględnieniem zasady kosztu netto. Producenci deklarują gotowość do ponoszenia kosztów nie tylko odbioru i przygotowania do recyklingu odpadów opakowaniowych z selektywnej zbiórki, ale i wysortowywania odpadów nadających się do recyklingu z odpadów zmieszanych. Wynika to z filozofii gospodarki o obiegu zamkniętym i szacunku dla zasobów naturalnych.
Główne założenia wspólnej koncepcji:
- Realizacja Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta następuje poprzez organizacje ROP w oparciu
o nowe wymagania kapitałowe i zasadę non-for-profit - Samorządy gminne pozostają odpowiedzialne za odbiór odpadów komunalnych, w tym opakowaniowych od mieszkańców
- Organizacje Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta pozostają odpowiedzialne za osiąganie poziomów recyklingu dla wszystkich odpadów opakowaniowych
- Przyjmuje się obligatoryjne kryteria jakości selektywnej zbiórki, czyli dopuszczalnego zanieczyszczenia
w pojemnikach i workach, kontrolowane przez firmy odbierające odpady oraz organizacje ROP - Pokrywanie kosztów przez Organizacje ROP oparte są o zapisaną w dyrektywie UE i ustawie o odpadach zasadę kosztu netto
- Zapewnia się jawność kosztów wszystkich elementów gospodarki odpadami: selektywnej zbiórki, transportu
i przygotowania do recyklingu w podziale na poszczególne rodzaje frakcji odpadowych z uwzględnieniem przychodów ze sprzedaży surowców do recyklingu - Gminy udzielają zamówień / rozstrzygają przetargi na odbiór i zagospodarowanie odpadów zbieranych selektywnie według stawek w podziale na koszty odbioru każdego rodzaju frakcji odpadu (oddzielnie dla szkła, metalu, tworzywa oraz papieru) oraz na koszty netto wysortowania i przygotowania do recyklingu każdego rodzaju tego odpadu z uwzględnieniem od razu przychodów ze sprzedaży surowców do recyklingu
- Organizacje ROP zawierają z gminami umowy na realizację selektywnej zbiórki odpadów od mieszkańców,
a z sortowniami – umowy na wysortowanie określonego minimalnego tonażu odpadów opakowaniowych
z odpadów zebranych selektywnie i przekazanie ich do recyklingu według stawek obowiązujących w udzielanych przez gminy zamówieniach na odbiór i zagospodarowanie odpadów - Organizacje ROP pokrywają gminom koszty odbioru odpadów zbieranych selektywnie od mieszkańców,
a sortowniom – koszty netto wysortowania odpadów opakowaniowych i przekazania ich do recyklingu zgodnie ze stawkami obowiązującymi w danej gminie - W przypadku opakowań „trudnych” do recyklingu, Organizacje ROP zobowiązane są do pokrycia kosztów wysortowania oraz dopłacenia do procesu recyklingu
- Organizacje ROP zawierają dodatkowe umowy z sortowniami na wysortowanie z odpadów zmieszanych nadających się do recyklingu odpadów opakowaniowych
- Organizacje ROP prowadzą wspólnie z gminami edukację mieszkańców
- Organizacje ROP weryfikują zasady ekoprojektowania u swoich klientów i ustalają stawki ekomodulacji
w zależności np. od przydatności opakowania do recyklingu - Obowiązki wynikające z Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta realizowane są wobec gmin i sortowni przez największe Organizacje ROP o udziale w rynku powyżej 10%. Pozostałe, mniejsze Organizacje ROP realizują swe obowiązki wobec gmin i sortowni za pośrednictwem większych Organizacji
Polska jest jednym z nielicznych państw Unii Europejskiej, w której system Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta nie spełnia warunków ustanowionych w znowelizowanej dyrektywie odpadowej z 2018 r. Po nieudanej próbie wprowadzenia nowych rozwiązań przez poprzedni rząd (projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami
i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw UC81), opartych na budzącym powszechny sprzeciw poborze i redystrybucji parapodatku na produkty w opakowaniach, odżyła debata publiczna nad zmianą obecnego systemu. Stosowne przygotowania zainicjowało też Ministerstwo Klimatu i Środowiska.
W świetle powyższego, trzy wiodące organizacje gospodarcze zrzeszające producentów: Związek Pracodawców Przemysłu Opakowań i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK, Polska Federacja Producentów Żywności Związek Pracodawców oraz Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego „Browary Polskie” przy pomocy merytorycznej ekspertów z organizacji odzysku opakowań Rekopol wypracowały nową, kompleksową koncepcję zmian obecnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, w szczególności opakowaniowymi. Efektem ma być szczelny, przejrzysty system, przynoszący korzyści wszystkim jego uczestnikom i umożliwiający osiągnięcie wskazanych w unijnym prawie odpadowym nowych celów dotyczących zbiórki i recyklingu surowców.
Koncepcja określa generalne warunki do lepszego funkcjonowania całego obszaru gospodarki odpadami komunalnymi. Nie jest dokumentem zamkniętym; stanowi jednak szkielet który może być uzupełniany o kolejne, bardziej szczegółowe rozwiązania dotyczące innych elementów koniecznych do wdrożenia do polskiego porządku prawnego, np. powoływania i działania platformy dialogu pomiędzy wszystkimi uczestnikami rynku.
Kluczowymi elementami koncepcji są zapewnienie stabilności systemu i uwzględnienie zadań i dorobku wszystkich obecnych na rynku podmiotów:
- samorządów, które są i pozostaną odpowiedzialne za organizację odbioru odpadów od mieszkańców na swoim terenie,
- instalacji komunalnych i sortowni odpadów, które te odpady odpowiednio przygotują, by mogły one być następnie poddane recyklingowi,
- organizacji ROP, które pokryją obowiązujące w gminach koszty selektywnej zbiórki oraz sortowania i zadbają, aby wszystkie odpady nadające się do recyklingu do tegoż recyklingu trafiły,
- wprowadzających, którzy muszą wypełnić coraz wyższe poziomy recyklingu odpadów opakowaniowych, które coraz lepiej do tego recyklingu muszą się nadawać.
Znowelizowane dyrektywy odpadowe Unii Europejskiej ustalają też precyzyjne warunki, według których realizowane mają być zasady Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta.
„Koszty ponoszone przez producentów muszą odpowiadać faktycznym kosztom ponoszonym na gospodarkę odpadami odbieranymi od mieszkańców. Koszty te muszą być też ustalane w sposób przejrzysty z udziałem zainteresowanych stron. To oznacza, iż np. odgórne narzucenie obciążeń finansowych na producentów w postaci jakichkolwiek danin publicznych byłoby naruszeniem postanowień dyrektywy. Nasz model zakłada współpracę organizacji ROP oraz samorządów i sortowni, pełną przejrzystość i jawność kosztów i przychodów w komunalnej gospodarce odpadami oraz zastosowanie zasady kosztu netto, czyli pomniejszenie opłat od producentów o przychody ze sprzedaży surowców. W pełni więc wdraża wymagania unijne i jest sprawiedliwy dla wszystkich uczestników systemu” – podkreślił Krzysztof Baczyński, Prezes Zarządu Związku Pracodawców EKO-PAK.
„Wprowadzenie sprawiedliwych zasad Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta to krytyczny element dla przyszłych kosztów, a co za tym idzie konkurencyjności całego sektora produkcji i przetwórstwa żywności w Polsce. Pomimo wprowadzenia systemu kaucyjnego na opakowania po napojach, przeważająca większość odpadów opakowaniowych po produktach spożywczych i tak będzie zbierana w systemie pojemnikowym. Każdy nowy koszt odbije się natychmiast na cenie towaru na sklepowej półce, więc Polacy muszą wiedzieć, iż jest to uzasadnione poprawą efektywności gospodarki odpadami opakowaniowymi po produktach, które kupują. Sektor żywnościowy nie neguje potrzeby wprowadzenia ROP jednak koszty z tym związane muszą być transparentne i racjonalne ekonomicznie oraz ściśle powiązane z realizacją konkretnych celów środowiskowych w zakresie zbiórki i recyklingu opakowań. To jest wymóg zapisany w unijnej dyrektywie. Takie założenia uważamy za uczciwe zarówno wobec konsumentów jak i firm wprowadzających. To właśnie zakłada nasza wspólna propozycja. Natomiast będziemy przeciwstawiać się rozwiązaniom których efektem będzie wyłącznie drenaż kieszeni konsumentów, którzy finalnie zapłacą zarówno za wzrost cen jak i za nieefektywną środowiskowo i drogą gospodarkę odpadową swoich gmin. Nie chcemy również pokrywać kosztów nie związanych
z naszymi odpadami opakowaniowymi. Każdy musi zapłacić za siebie, a przerzucanie innych kosztów funkcjonowania gmin na firmy wprowadzające uważamy za niedopuszczalne. Każdy mieszkaniec jest jednocześnie konsumentem, więc twierdzenie, iż za coś więcej zapłaci konsument, aby mniej zapłacił mieszkaniec, jest mocną mylące. ” – dodał Andrzej Gantner, Wiceprezes Zarządu i Dyrektor Generalny Polskiej Federacji Producentów Żywności.
„System zarządzania i finansowania zbiórki pojemnikowej jest ostatnim, ale najważniejszym elementem zagospodarowania odpadów po wprowadzanym systemie kaucyjnym. Zarówno jeden system, jak i drugi, oparte muszą być o te same zasady, ponieważ wynikają z tych samych przepisów UE. Tak nieodebrana kaucja, jak i przychody ze sprzedaży surowców mają pomniejszać opłaty producentów, a nie być zatrzymywane przez kogokolwiek. Dostrzegamy niezgodne z zasadami unijnymi próby zawłaszczenia np. nieodebranej kaucji jako rekompensatę dla samorządów, które miałyby być rzekomo poszkodowane przez system kaucyjny. Widzimy też plany, aby przychody ze sprzedaży surowców w zbiórce pojemnikowej nie były oddawane producentom. Nie ma więc naszej zgody na wybieranie sobie dogodnych przepisów dyrektywy unijnej a pomijanie tych mniej wygodnych” – powiedział Bartłomiej Morzycki ze Związku Pracodawców „Browary Polskie”.
