Po kontroli maszyn mogą obciąć dopłaty. Co sprawdza PIP w gospodarstwach?

Od 2025 roku rolnicy zatrudniający pracowników i korzystający z dopłat bezpośrednich muszą liczyć się z kontrolami Państwowej Inspekcji Pracy. Sprawdzany będzie m.in. stan techniczny ciągników, przyczep i maszyn rolniczych, a każde uchybienie może kosztować punkty karne i obniżenie dopłat.

Trwają kontrole PIP wytypowanych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa gospodarstw rolnych ubiegających się o dopłaty bezpośrednie i zatrudniających pracowników. Jak każdy przedsiębiorca, zobowiązane są do zapewnienia zasad BHP w miejscu pracy.

Celem bezpieczeństwo, nie odbiór dopłat

Marcin Stanecki, Główny Inspektor Pracy zapewnia, iż celem pracy inspektorów nie jest odebranie rolnikom dopłat bezpośrednich, ale zapewnienie bezpieczeństwa w gospodarstwach i zwiększenie świadomości pracodawców, jakimi również są rolnicy.

– Kontrole dotyczą gospodarstw zatrudniających pracowników i równocześnie otrzymujących dopłaty bezpośrednie z UE w ramach warunkowości społecznej, wdrożonej od 1 stycznia 2025 roku. Mechanizm ten uzależnia wysokość wsparcia od przestrzegania krajowych przepisów, wprowadzonych do polskiego porządku prawnego na podstawie wybranych dyrektyw UE, takich jak: przejrzyste i przewidywalne warunki pracy 2019/1152, dyrektywa ramowa 89/391/EWG oraz minimalne wymagania w zakresie bezpieczeństwa sprzętu roboczego 2009/104/WE – podkreśla szef Inspekcji.

Lista kontrolna PIP – jak przygotować park maszynowy?

Państwowa Inspekcja Pracy wydała pod koniec lipca br. broszurę informacyjną zatytułowaną „BHP w indywidualnych gospodarstwach rolnych”.

– To praktyczny dokument w formie listy kontrolnej z komentarzem, dostępny bezpłatnie w wersji drukowanej oraz do pobrania ze strony internetowej urzędu. Broszura ta ma pomóc rolnikom w ocenie i poprawie warunków bezpieczeństwa w gospodarstwie. Wskazuje najważniejsze aspekty związane z bezpieczeństwem pracy, ergonomią, higieną oraz zabezpieczeniem przed wypadkami – wyjaśnia PIP.

POBIERZ LISTĘ KONTROLNĄ

Dzięki dokumentowi rolnik może samodzielnie przeprowadzić audyt gospodarstwa, usuwając ewentualne zagrożenia, a co za tym idzie, dostosowując swoją działalność do wymagań Unii Europejskiej i spełniając wymagania warunkowości społecznej. Zabezpieczy to zarówno interes pracowników i dopłat gospodarstwa.

Lektura obowiązkowa

Warto do niego zajrzeć, ale trzeba się przygotować na solidną dawkę adrenaliny, bowiem sama lista kontrolna ma 10 str., a szczegółowe komentarze do każdej ewentualnej nieprawidłowości kolejne 20 str. Jednak wydaje się, iż w obecnej sytuacji jest to lektura obowiązkowa. Lista kontrola to pytania do rolnika, na które można odpowiedzieć TAK lub NIE, w przypadku tej drugiej opcji możemy sięgnąć do komentarza.

– Poszczególne rozdziały zawierają informacje, jak ocenić stan podwórza, budynków w gospodarstwie, instalacji i urządzeń elektrycznych, stan techniczny ciągnika, przyczepy oraz innych używanych maszyn rolniczych i pilarek. Kolejna część to fachowe omówienie zachowania podczas pracy ze zwierzętami oraz stosowania środków ochrony roślin – wyjaśnia Państwowa Inspekcja Pracy.

Jakie kary przewiduje resort rolnictwa?

4 czerwca ministerstwo rolnictwa opublikowało w Rządowym Centrum Legislacji projekt rozporządzenia dotyczący katalogu niewywiązania się rolników z tych wymagań, a więc pewnego rodzaju przewinień i przypisanych im punktów karnych. Punkty karne wpływają na obniżenie dopłat bezpośrednich. Poniżej prezentujemy wszystkie naruszenia, a w nawiasach podajemy punkty za zasięg, dotkliwość i trwałość:

• Niepodjęcie przez pracodawcę działań wpływających na poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy (1,1,1)
• Brak działań pracodawcy w zakresie zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy (1,1,1)
• Nieprawidłowa organizacja służby BHP (2,2,2)
• Brak zapewnienia środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy i niewyznaczenie pracowników odpowiedzialnych za udzielanie pierwszej pomocy i wykonywanie działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (1,2,1)
• Nieprzeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą lub brak zapoznania z jej wynikami pracowników (2,2,2)
• Brak ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku przy pracy, niesporządzenie dokumentacji powypadkowej, nieprowadzenie rejestru wypadków przy pracy oraz niepodjęcie działań ograniczających zagrożenie (1,2,1)
• Nieinformowanie pracowników o istniejących zagrożeniach (1,1,1)
• Brak konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami: zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy; oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac; tworzenia służby bhp; szkolenia pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (1,1,1)
• Brak przeszkolenia pracowników w zakresie BHP (1,2,2)
• Brak zapewnienia, aby maszyny udostępniane pracownikom były adekwatne do rodzaju wykonywanej pracy, odpowiednio przystosowane oraz użytkowane w sposób niepogarszający bezpieczeństwa i zdrowia pracowników (1,1,1)
• Eksploatowanie maszyn wprowadzonych do obrotu przed 1 stycznia 2003 r., wobec których nie przeprowadzono procedury dostosowania do wymagań minimalnych określonych w rozporządzeniu w sprawie BHP użytkowania maszyn (1,2,2)
• Brak zapewnienia okresowych oraz specjalnych kontroli maszyn narażonych na pogorszenie stanu technicznego mogącego powodować sytuacje niebezpieczne (1,2,1)
• Brak wyposażenia maszyn z własnym napędem w wymagane zabezpieczenia techniczne (1,1,1)
• Brak wyposażenia maszyn w urządzenia zatrzymania awaryjnego, brak wyposażenia w środki ochrony przed zagrożeniami emisją lub wyrzucaniem substancji, materiałów lub przedmiotów, a także odpowiednie obudowy lub urządzenia wyciągowe (2,2,1)
• Brak zapewnienia pracownikom dostępu do instrukcji użytkowania maszyn (1,1,1)
• Brak szkolenia pracowników w zakresie bezpiecznego użytkowania maszyn oraz szkoleń dla pracowników wykonujący naprawy (1,2,1)
• Brak poinformowania pracownika o zmianie warunków zatrudnienia (1,1,1)
• Zawarcie umowy o pracę bez określenia wszystkich wymaganych elementów, takich jak strony umowy, adres siedziby lub zamieszkania pracodawcy, rodzaj umowy, data jej zawarcia, warunki pracy i płacy i brak przekazania pracownikowi informacji o warunkach zatrudnienia (1,1,1)
• Niepoinformowanie pracownika o warunkach zatrudnienia w ciągu 7 dni od nawiązania stosunku pracy (1,1,1)
• Niepoinformowanie pracownika w terminie 7 dni o zmianie adresu swojej siedziby (1,1,1)
• Zawarcie umowy o pracę na okres próbny z naruszeniem dopuszczalnych limitów czasowych albo ponowne zawarcie umowy próbnej z tym samym pracownikiem bez zmiany rodzaju pracy (1,1,1)
• Nieustalenie systemów i rozkładów czasu pracy oraz okresów rozliczeniowych w wymaganej formie i brak zawarcia porozumienia z organizacjami związkowymi (1,1,1)
• Nieprzeprowadzenie szkoleń i nieponiesienie przez pracodawcę kosztów tych szkoleń (1,1,1)

Warto też pamiętać, iż oceniając dotkliwość niezgodności ARiMR weźmie pod uwagę jej konsekwencje, zwłaszcza jeżeli niezgodność ma szkodliwy wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo fizyczne pracownika. W kwestii zasięgu niezgodności oceniona zostanie również liczba pracowników, na których może ona wpływać. Natomiast trwałość niezgodności dotyczy czasu trwania negatywnych skutków przewinienia, jakiego dopuścił się rolnik.

Jakie kary za uchybienia?

I jeżeli rolnik „uzbiera” 50 punktów, ARiMR obetnie 3 proc. dopłat. Za 51-60 punktów rolnik straci 5 proc., za 61-70 punktów – 10 proc., za 71-80 punktów 50 proc., a powyżej 81 punktów Agencja zabierze rolnikowi 100 proc. dopłat.

Z zapewnień ministerstwa rolnictwa wynika, że PIP nie będzie prowadzić masowych kontroli u rolników. Inspektorzy mają skontrolować 7500 gospodarstw zatrudniających pracowników.