Polskie rolnictwo w strukturach UE wobec wyzwań XXI wieku

Polskie rolnictwo w strukturach UE przeszło głęboką transformację od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej w 2004 r. Dziś, po dwóch dekadach obecności we Wspólnocie, staje przed nowymi wyzwaniami.

Polskie rolnictwo w strukturach UE a wyzwania technologiczne, środowiskowe i demograficzne — oto co czeka polską branżę rolną. Do czynnego udziału w dyskusji zapraszamy podczas konferencji zaplanowanej na 22 maja. Odbędzie się ona w Warszawie, z okazji 75-lecia IERiGŻ-PIB. Z całą pewnością będzie okazją do szerokiej debaty nad przyszłością polskiego sektora rolno-żywnościowego i obszarów wiejskich.

Miejsce rolnictwa w gospodarce narodowej. Stan dotychczasowy i przyszłość

W ostatnich dwudziestu latach sektor rolny w Polsce nie tylko dynamicznie się rozwijał, głównie technologicznie, ale odgrywał jednocześnie bardzo istotną rolę w gospodarce narodowej. Ściśle mówiąc, wyraźnie przekroczył średnią unijną pod względem udziału w PKB i eksporcie. Rosnąca produktywność, wzrost realnych dochodów rolników (wszystkich specjalności) oraz konwergencja warunków życia na wsi i w miastach świadczą o dużym postępie w nadrabianiu dystansu do państw „starej”, zamożniejszej Unii. Pomimo dość powszechnych obaw polskie rolnictwo poradziło sobie bardzo dobrze w konfrontacji rynkowej z rolnictwem pozostałych państw unijnych

Całkowita produktywność czynników wytwórczych w polskim rolnictwie wzrosła w stopniu wyraźnie silniejszym niż w całej UE-27. Nastąpiła też konwergencja dochodów rolników i mieszkańców wsi względem miast — wskazuje prof. dr hab. Szczepan Figiel, moderator panelu poświęconego miejscu rolnictwa w gospodarce narodowej.

Jednakże przed naszym rolnictwem wciąż wiele wyzwań wynikających m.in. z postępu technologicznego, geopolityki, troski o środowisko naturalne i odczuwalnych zmian klimatu. Podczas najbliższej konferencji podyskutujemy wspólnie o:

• dalszym wdrażaniem nowych technologii w celu zwiększenia efektywności i konkurencyjności;
• stymulowaniu odpowiednich inwestycji rozwojowych, prywatnych i publicznych ukierunkowanych na trwały wzrost odporności na szoki zagrażające stabilności bezpieczeństwa żywnościowego;
• wspieraniu wytwarzania przez gospodarstwa rolne innych dóbr niż żywnościowe, służących zapewnieniu dostatecznych dochodów;
• adaptacji rolników do zachodzących zmian.

Mechanizmy rynkowe w polityce rolnej — od interwencji do integracji

Polskie rolnictwo w strukturach UE i zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej UE doprowadziły do ewolucji modelu wsparcia. Mianowicie przeszły od klasycznych interwencji skupowo-cenowych do narzędzi transferowych (np. dopłat, płatności bezpośrednich i środowiskowych) i klimatyczno-środowiskowych. Integracja z jednolitym rynkiem rolnym UE stworzyła dla polskich producentów rolnych nowe szanse. Ponadto wymusza dostosowania efektywnościowe. Ustalały się adekwatne proporcje między rynkiem, interwencją a wsparciem bezpośrednim. Wzrosło znaczenie aktywnego uczestnictwa w międzynarodowym handlu rolno-spożywczym.

Największym sukcesem ostatnich lat jest integracja rynków i zdolność rolników do wykorzystania instrumentów WPR — podkreśla prof. dr hab. Włodzimierz Rembisz, prowadzący dyskusję nt. mechanizmów rynkowych.

Do dyskusji pozostają pytania:

• odnośnie utrzymania dotychczasowego modelu funkcjonowania sektora rolno-spożywczego relacji rynek, interwencja wsparcie wobec celu bezpieczeństwa i samowystarczalności żywnościowej,
• wobec rozszerzenia UE w tym o Ukrainę,
• odnośnie umowy Mercosur,
• dotyczące modelu interwencji rynkowych wobec wspomnianych wyzwań.

Polskie rolnictwo w strukturach UE a wyzwania technologiczne, środowiskowe i demograficzne — to tematy, o których będziemy dyskutować podczas konferencji organizowanej przez IERiGŻ 22 maja w Warszawie

fot. IERiGŻ

Polskie rolnictwo w strukturach UE — zrównoważony rozwój i ochrona środowiska

Nowoczesne polskie rolnictwo to nie tylko produkcja żywności. To także stała i niezmienna odpowiedzialność za klimat, glebę, wodę i powietrze. W kontekście globalnych wyzwań środowiskowych sektor rolny staje się częścią rozwiązań systemowych. Przede wszystkim poprzez ekoschematy, usługi ekosystemowe, rolnictwo regeneracyjne i energetykę odnawialną. Zrównoważenie środowiskowe zaczyna decydować o strategiach produkcyjnych rolników i kształtuje kierunki reform polityki rolnej na szczeblu unijnym.

Zrównoważenie środowiskowe zaczyna warunkować decyzje produkcyjne rolników. Podczas gdy ochrona przyrody i klimatu może stać się podstawą pozytywnego programu dla europejskiego rolnictwa – wskazuje dr hab. Julian Krzyżanowski, prof. IERiGŻ-PIB, moderator panelu dotyczącego zrównoważonego rozwoju.

• Z pewnością podczas konferencji odniesiemy się do koniecznej transformacji energetycznej i intensywnego rozwoju OZE ora energetyki jądrowej. Jednak w okresie przejściowym — do 2035 r. nieodzowne będą inwestycje w innego rodzaju źródła. O tym chcemy rozmawiać z rolnikami. Jak oni to widzą.

Przemiany strukturalne na wsi — modernizacja, ale i nowe zagrożenia

Polska wieś przechodziła przez ostatnie dwie dekady proces głębokich przemian. Dopływ środków finansowych w ramach WPR umożliwił przyśpieszenie procesów modernizacyjnych struktur polskiej wsi a zwłaszcza rolnictwa, co przełożyło się na poprawę sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych i ludności wiejskiej. Podstawą pozytywnych zmian były przeobrażenia w strukturze agrarnej w tym koncentracja gruntów rolnych. Nastąpiło zmniejszenie liczby gospodarstw, przede wszystkim o małym i średnim areale i przepływ ziemi do gospodarstw towarowych, decydujących o poziomie zaopatrzenia rynku i bezpieczeństwie żywnościowym Polski, w wyniku czego nastąpił proces kształtowania się segmentu gospodarstw konkurencyjnych, sprawnych ekonomicznie. Jednak coraz większym wyzwaniem stają się negatywne zjawiska demograficzne. Przede wszystkim — starzenie się społeczeństwa wiejskiego i lokalne depopulacje. W efekcie mogą one zaburzyć dalszy rozwój, ale i funkcjonowanie wielu gospodarstw. Dlatego, aby utrzymać konkurencyjność wsi, konieczne jest inwestowanie w infrastrukturę społeczną. W podobny sposób w techniczną i tworzenie warunków do odnowy pokoleniowej.

Zwiększenie spójności terytorialnej i rozwój infrastruktury poprawiły atrakcyjność wsi. Jednakże dzisiaj najważniejsze są kwestie demograficzne. Konkretnie to potrzeba strategii odnowy pokoleniowej ludności wiejskiej — zauważa dr hab. Agnieszka Wrzochalska, prof. IERiGŻ-PIB, moderatorka panelu o przemianach strukturalnych.

Będziemy się więc wspólnie mogli zastanowić podczas zbliżającej się konferencji nad następującymi zagadnieniami:

• dalszymi zmianami strukturalnymi w odniesieniu do koncentracji czynników produkcji w gospodarstwach rozwojowych, zwłaszcza w
  odniesieniu do możliwości przepływu ziemi rolniczej;
• wpływem ludności w wieku senioralnym na kształtowanie struktury demograficznej na obszarach wiejskich i konsekwencją tego dla społeczeństwa i sektora rolnego;
• koniecznością dalszych zmian w odniesieniu do infrastruktury technicznej i społecznej (m.in. dostęp do wiedzy i innowacji oraz dostęp do usług) na obszarach wiejskich, aby możliwe było wprowadzenie strategii odnowy pokoleniowej.

Polskie rolnictwo w strukturach UE a wyzwania XXI w. Konferencja o przyszłości polskiego rolnictwa i wsi już wkrótce

Powyższa tematyka niewątpliwie już jest zachętą, ale z pewnością wiele innych spontanicznie się nasuwających tematów poruszymy już niedługo w Warszawie. Mianowicie konferencja „Polski sektor rolno-żywnościowy i obszary wiejskie wobec wyzwań XXI wieku”, organizowana 22 maja 2025 r. w Warszawie z okazji 75-lecia IERiGŻ-PIB, będzie nie tylko podsumowaniem 20 lat członkostwa Polski w UE. Uczestnicy podejmą także próbę odpowiedzi na pytanie, jak przygotować rolnictwo i wieś na kolejne dekady. Oby wspólna refleksja nad przyszłością polskiego rolnictwa w strukturach UE stała się fundamentem dla nowej strategii rozwoju w warunkach rosnącej niepewności i globalnych zmian.

Miejsce Konferencji:
Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi
ul. Krakowskie Przedmieście 66
00-322 Warszawa

Rejestracja uczestników rozpocznie się o 9:30.

Początek konferencji o 10:00.