Są wartościowe i eliminują toksyny. Drożdże w żywieniu bydła to same korzyści

Drożdże kształtują populację mikroorganizmów bytujących w żwaczu. Wspierają procesy trawienia i stabilizują kwasowość treści żwacza, zapobiegając kwasicy. Wykazują adekwatności detoksykacyjne, rzutują na kondycję, zdrowie oraz produkcyjność wszystkich grup technologicznych bydła.

Dlaczego drożdże?

Są jednokomórkowymi grzybami rozmnażającymi się przez pączkowanie. Zawierają do 42-46% białka ogólnego, 2-8% tłuszczu surowego oraz ok. 2% włókna surowego (tab.1). Białko drożdży jest szczególnie cennym źródłem lizyny i treoniny. Drożdże zawierają też sporo związków mineralnych. I tak, wapń może stanowić 0,5%, fosfor 1,43%, magnez 0,14%, a siarka 0,32%.

Spośród mikroelementów należy wymienić m. in.: żelazo – 90-120 mg/kg, cynk – 92 mg/kg, mangan – 140 mg/kg, miedź – 10-12 mg/kg, oraz kobalt – 1422 μg/kg. Drożdże zasobne są również w witaminy, szczególnie witaminę B₂ ( 46,1 mg/kg) i B₆ (32,3 mg/kg), mniej jest natomiast witamin B₁ oraz B₁₂ , a ponadto są źródłem kwasu foliowego, linolowego, nikotynowego, pantotenowego i szeregu innych składników biologicznie czynnych. W drożdżach występują także związki bioaktywne o działaniu pro zdrowotnym, takie jak np. enzymy, L-karnityna, selen oraz naturalny antybiotyk – malucidin.

Tab.1. Skład chemiczny i wartość pokarmowa drożdży (IZ-PIB 2020)

Preparaty drożdżowe

Przemysł paszowy oferuje szeroką gamę preparatów zawierających drożdże jako dodatki paszowe. Mogą być „martwe”, „żywe”, w formie metabolitów lub wzbogacone w mikroelementy lub witaminy (np. drożdże selenowe). Bardzo często oferowane są jako mieszanina różnych form drożdży, ich metabolitów oraz dodatków funkcjonalnych.

Najczęściej stosowane są browarniane drożdże suszone, pod nazwą piwne suszone lub drożdże paszowe. (pastewne suszone). Mogą zawierać do 50% białka ogólnego odznaczającego się bogatym składem aminokwasowym. Charakteryzują się też wysoką wartością energetyczną, są świetnym źródłem witamin i minerałów. Ich cenną adekwatnością jest m. in. też poprawa smakowitości dawki pokarmowej, co sprawia, iż zwierzęta pobierają więcej paszy.

W żywieniu bydła szczególnie cenne są żywe drożdże. Zwiększają syntezę mikroorganizmów w żwaczu i tym samym produkcję łatwo dostępne i dobrze strawne przez przeżuwacza białko. I tak, po dostaniu się wraz z paszą do żwacza, żywe drożdże korzystnie oddziałują na skład mikroorganizmów w nim bytujących. W optymalnych warunkach termicznych oraz odczynie zbliżonym do obojętnego, zaczynają przejawiać swoje funkcje życiowe i zużywać m. in. tlen oraz wytwarzają różne substancje czynne (np. peptydy, kwas jabłkowy), przyczyniając się do namnażania oraz lepszego rozwoju beztlenowych szczepów baterii celulolitycznych rozkładających włókno surowe oraz szczepów rozkładających kwas mlekowy. Te ostatnie bakterie przekształcają kwas mlekowy w kwas propionowy, zapobiegając w ten sposób powstawaniu schorzenia metabolicznemu – kwasicy żwacza. Metabolity produkowane przez komórki drożdżowe stymulują wzrost bakterii w żwaczu. I tak, stwierdzono, iż dodatek żywych kultur drożdży do dawki pokarmowej krowy zwiększa populację bakterii celulolitycznych w żwaczu choćby o 50%. Poprawia się również efektywność syntezy białka mikroorganicznego w żwaczu, a szybszy metabolizm skutkuje wyższym pobraniem suchej masy dawki.

Współczesny przemysł paszowy oferuje drożdże wzbogacone zarówno w mikroelementy, jak i w pierwiastki śladowe, witaminy itp. substancje. W określonych warunkach inkubacji, drożdże można wzbogacić w : wapń, magnez, sód i potas, sole miedzi, litu, selenu, cynku oraz chromu. Szczególnie z tym ostatnim wiąże się dużą nadzieję, gdyż w organizmie zwierzęcia jest on niezbędny do prawidłowego przebiegu metabolizmu glukozy, insuliny, kwasów tłuszczowych, białek oraz wzrostu masy mięśniowej.

Przemiany żwaczowe

Procesy zachodzące w żwaczu modyfikują tylko żywe drożdże. Oddziałują pozytywnie na mikroflorę bytująca w żwaczu i stabilizują zachodzące w nim procesy. Po pobraniu wraz z paszą przedostają się do żwacza, gdzie namnażają się. Korzystają przy tym z tlenu, który znalazł się tam np. w trakcie przeżuwania, oraz rozpuszczonych w treści żwacza składników pokarmowych. Same też uwalniają do środowiska żwacza swoje produkty przemiany materii (metabolity), głównie krótkołańcuchowe peptydy oraz kwasy tłuszczowe (np. jabłkowy) które następnie wykorzystywane są przez mikroflorę zasiedlającą żwacz.

Metabolity wyprodukowane przez drożdże stymulują wzrost bakterii żwacza, zwłaszcza tych wykorzystujących kwas mlekowy, przez co w płynie żwaczowym zmniejsza się stężenie kwasu mlekowego, jednego z głównych winowajców kwasicy. W rezultacie, przy mniejszej ilości tlenu i kwasu mlekowego, stabilizuje się środowisko żwacza, szczególnie jego kwasowość. W takim środowisku wzmaga się aktywność drobnoustrojów żwacza odpowiedzialnych za trawienie włókna.

Stwierdzono, iż żywe drożdże w paszy zwiększają o 50% ilość bakterii celulolitycznych w żwaczu. W wyniku pozytywnych zmian w liczebności bakterii poprawia się strawność włókna w żwaczu, a więc więcej składników pokarmowych pobranych wraz z paszą staje się dostępna dla rosnącego zwierzęcia. Przekłada się to na wyższe dzienne przyrosty. Zmniejsza się również ilość produkowanego metanu w żwaczu, co ogranicza straty energii z paszy. Przez stabilizację fermentacji poprawia się również efektywność syntezy białka mikrobiologicznego. Jest ono podstawowym źródłem białka dla bydła. Żywe komórki drożdży nadają się szczególnie do intensywnego żywienia bydła mięsnego.

Wiązanie toksyn

Drożdże w istotny sposób eliminują z pasz toksyny, zarówno te bakteryjne jak i grzybowe. Przy ich zastosowaniu nie obserwuje się efektów ubocznych, jakie mają miejsce przy użyciu absorbentów mineralnych. Te ostatnie bowiem zubożają paszę w witaminy i sole mineralne, sorbując je na swojej powierzchni, podobnie jak toksyny bakteryjne i grzybowe. Wiązanie mikotoksyn odbywa się już w 10 minut od momentu zmieszania z produktem, zaś skuteczność wiązania toksyn grzybowych przez ½ kg drożdży porównywalna jest z działaniem 4 kg preparatów mineralnych opartych np. na glinokrzemianach. Stwierdzono m. in., iż dodatek 20 kg drożdży do 1 tony paszy, wiąże w 60% zawarte w niej takie mikotoksyny jak DON (deoksynivalenol, womitoksyna) oraz ZEA (zearalenon).

Zdolności wiązania toksyn grzybowych przez drożdże wynikają z ich specyficznej budowy. Podczas produkcji piwa w drożdżach występują pęknięcia membran błon komórkowych, ale jednocześnie nie ulegają uszkodzeniu struktury składników czynnych. Do tych ostatnich zalicza się β-glukany, glukomannany oraz nukleotydy. Ściany komórek drożdży tworzą coś w rodzaju sieci przestrzennej, która ma zdolność wyłapywania toksyn znajdujących się w treści przewodu pokarmowego. Dzięki temu zjawisku, toksyny grzybowe nie zostają wchłonięte, ale wraz z kałem są usuwane z organizmu. Szacuje się, iż adekwatności sorpcyjne drożdży wahają się od 50 do 60% i zależą od rodzaju oraz stężenia toksyn grzybowych, kwasowości panującej w przewodzie pokarmowym oraz stopnia uwodnienia i rozdrobnienia paszy.

Drożdże jako pre- i probiotyki

Oligosacharydy, takie jak mannany i beta-glukany, wyizolowane ze ścian komórek drożdży stanowią grupę związków o szerokim spektrum działania pre- i probiotycznego. Mannooligosacharydy nie ulegają rozkładowi w przewodzie pokarmowym, przedostając się do końcowych jego odcinków stanowią potencjalny substrat dla mikroorganizmów tam bytujących. Węglowodany z grupy oligosacharydów są wykorzystywane przez bifidobakterie oraz bakterie kwasu mlekowego, natomiast bakterie chorobotwórcze oraz niektóre gram ujemne nie posiadają takich zdolności. Ogranicza to rozwój mikroorganizmów chorobotwórczych oraz zwiększa ilość pożądanych bakterii kwasu mlekowego.

Również w stymulowaniu odporności zwierząt istotną rolę odgrywają biostymulatory probiotyczne, pochodne drożdży. Biologicznie aktywnymi są bowiem 1,3-1,6-β-glukany występujące w ścianach komórkowych niektórych szczepów drożdży. Beta-glukany wykazują silne adekwatności immunostymulujące, których efektem jest wzrost aktywności lizozymu, mikrofagów oraz zawartości gamma globulin i białka całk. w surowicy krwi.

Drożdże selenowe

Przyczyniają się do uzupełnienia niedoboru selenu w żywieniu bydła. Optymalny poziom selenu w dawkach pokarmowych dla krów przyczynia się do zwiększenia stężenia tego mikroelemntu w mleku i mięsie, zwiększając jednocześnie jego adekwatności antyoksydacyjne i organoleptyczne (mięso ma adekwatną barwę).

W organizmie zwierzęcia selen wchodzi w skład szeregu enzymów. Jest silnym przeciwutleniaczem, chroni organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Poza tym bierze udział w procesach odpornościowych oraz odpowiada za prawidłową pracę tarczycy. Niedobór selenu prowadzi do dystrofii mięśni, osłabienia kończyn, śmierci sercowej, zaburzeń w rozrodzie, cichych rui, rodzenia się słabych cieląt, zapaleń macicy oraz wymienia.

Ze względu na to, iż zarówno niedobór jak i nadmiar selenu w organizmie jest szkodliwy, dodatek drożdży selenowych w dawce nie powinien przekraczać 6 g/zwierzę/dobę.

Drożdże dla bydła

Drożdże dodawane do pasz mogą być w postaci granul lub proszku, najczęściej są to kuleczki o średnicy 1-2 mm – otoczkowane – zalecane do stosowania we wszystkich rodzajach pasz. Dzięki otoczkowaniu są odporne na działanie wysokich temperatur podczas granulacji. W żywieniu bydła drożdże najczęściej są dodawane do mieszanek paszowych w ilości od 2 do 5%. Są szczególnie cennym dodatkiem w paszach dla cieląt, gdzie wspomagają procesy tworzenia się ciał odpornościowych oraz chronią zwierzęta przed schorzeniami infekcyjnymi oraz biegunką. Produkty drożdżowe poprawiają smakowitość i pobranie paszy, co może minimalizować skutki ujemnego bilansu energetycznego W przypadku cieląt dzienna dawka drożdży to 20-50 g/sztukę, zaś starszym zwierzętom można dawać choćby 100-200 g drożdży/dzień/ sztukę.

Skarmianie dodatków drożdżowych jest łatwe. Można je mieszać z innymi paszami, dodawać do TMR lub po prostu posypywać nimi kiszonkę. Często są też składnikiem mieszanek mineralno-witaminowych.