Szara pleśń na sałacie. Jak rozpoznać i zwalczyć?

W intensywnych systemach uprawy sałaty, zwłaszcza w warunkach chronionych, takich jak szklarnie czy tunele foliowe, jednym z najpoważniejszych wyzwań fitosanitarnych jest szara pleśń. Choroba ta, wywoływana przez wszechobecny patogen, może w krótkim czasie zdziesiątkować plony, prowadząc do znaczących strat ekonomicznych dla gospodarstw. Zrozumienie biologii sprawcy, warunków sprzyjających rozwojowi oraz skutecznych metod zapobiegania i zwalczania jest najważniejsze dla zapewnienia zdrowej i obfitej produkcji sałaty.

Botrytis cinerea. Sprawca zamieszania

Bezpośrednim sprawcą choroby znanej jako szara pleśń jest grzyb Botrytis cinerea. Ten polifagiczny patogen, zdolny do porażania szerokiego spektrum roślin, w uprawie sałaty stanowi szczególne zagrożenie. Grzyb ten może atakować rośliny na każdym etapie ich rozwoju, począwszy od najmłodszych siewek, aż po w pełni wykształcone główki. Szczególnie niebezpieczny okazuje się jednak dla młodych roślin (siewek), gdzie postęp choroby jest często gwałtowny i nieodwracalny. Jak radzić sobie z zagrożeniem? Wskazówek w tym zakresie udzielił prof. dr hab. Józef Robak.

Rozpoznanie wroga. Objawy szarej pleśni na sałacie

Objawy porażenia przez szarą pleśń mogą różnić się w zależności od stopnia rozwoju rośliny i specyficznych warunków środowiskowych, jednak pewne charakterystyczne symptomy pozwalają na wczesne rozpoznanie choroby. Na dolnej stronie liści sałaty często pojawiają się mokre, gnilne plamy, będące pierwszym sygnałem infekcji. W przypadku siewek, porażenie prowadzi do ich zamierania, a na powierzchni obumarłych tkanek gwałtownie pojawia się szary, pylący nalot, który jest skupiskiem zarodników grzyba gotowych do dalszego rozprzestrzeniania się na innych roślinach. Na starszych, bardziej rozwiniętych roślinach gnicie często rozpoczyna się w rejonie szyjki korzeniowej, stopniowo rozszerzając się na zewnętrzne liście sałaty. Na gnijących tkankach, które są pokryte puszystym, szarym nalotem, można zaobserwować małe, czarne skupienia. Są to mikrosklerocja, trwałe formy grzyba, które pozwalają mu przetrwać niekorzystne warunki i stanowią źródło infekcji w przyszłości.

Idealne warunki dla patogena. Dlaczego sałata w obiektach chronionych jest zagrożona?

Rozwój Botrytis cinerea jest silnie uzależniony od warunków środowiskowych, a te panujące w szklarniach i tunelach foliowych często bywają dla niego optymalne. Grzyb ten jest zdolny do wzrostu w szerokim zakresie temperatur, od 0°C do 30°C, jednak jego rozwój jest najintensywniejszy przy temperaturze około 10°C. Kluczowym czynnikiem sprzyjającym infekcji jest wysoka wilgotność powietrza oraz silne zwilżenie liści roślin. W zamkniętych obiektach, gdzie wentylacja bywa ograniczona, a różnice temperatur między dniem a nocą mogą prowadzić do kondensacji pary wodnej na powierzchni roślin, tworzą się warunki wręcz idealne dla rozwoju patogena. Długotrwałe utrzymywanie się kropli wody na liściach lub wysoka wilgotność względna powietrza przez dłuższy czas znacznie zwiększa ryzyko infekcji i szybkiego rozprzestrzeniania się choroby.

Strategie ochrony. Jak ustrzec sałatę przed szarą pleśnią?

Skuteczna ochrona sałaty przed szarą pleśnią opiera się na zintegrowanym podejściu, łączącym profilaktykę i odpowiednie zabiegi agrotechniczne. Podstawą jest rozpoczęcie uprawy od zdrowego materiału siewnego. Zaleca się wysiewanie wyłącznie nasion, co do których mamy pewność, iż są wolne od patogena. Równie ważne jest przygotowanie podłoża. Podłoże do siewu powinno być odpowiednio przygotowane i wolne od form przetrwalnikowych grzyba, co można osiągnąć poprzez odkażanie termiczne lub chemiczne. Po taki zabiegu warto zaaplikować pożyteczne organizmy.

Technika sadzenia również ma znaczenie. Sadzenie roślin na miejsce stałe w specjalnych doniczkach bez dna jest rekomendowaną praktyką, ponieważ minimalizuje bezpośredni kontakt dolnych liści z glebą. Istotne jest również, aby nie zagłębiać roślin zbyt głęboko w podłożu, co dodatkowo chroni dolne partie sałaty przed kontaktem z wilgotną glebą. Prawidłowe nawadnianie to kolejny filar. Zwilżanie liści podczas podlewania jest błędem, które stwarza idealne warunki dla rozwoju szarej pleśni. Zamiast tego, zaleca się stosowanie nawadniania kropelkowego, które dostarcza wodę bezpośrednio do systemu korzeniowego, pozostawiając nadziemne części roślin suche.

Warunki panujące w obiektach chronionych wymagają szczególnej uwagi. Należy starannie wietrzyć szklarnie lub tunele foliowe, aby zredukować wilgotność powietrza. W miarę potrzeby, zwłaszcza w okresach chłodniejszych nocy, warto rozważyć dogrzewanie obiektów. Celem jest niedopuszczenie do kondensacji pary wodnej na roślinach, która, jak wspomniano wcześniej, jest kluczowym czynnikiem sprzyjającym infekcji Botrytis cinerea. Pomimo najlepszych praktyk profilaktycznych, w sytuacjach zwiększonego ryzyka lub pojawienia się pierwszych objawów, może być konieczne zastosowanie interwencyjnych metod chemicznych. Opryskiwanie roślin zalecanymi fungicydami, zgodnie z aktualnymi zaleceniami ochrony roślin i etykietą produktu, stanowi istotny element zwalczania szarej pleśni. Połączenie tych wszystkich działań – od wyboru materiału siewnego, przez agrotechnikę, po kontrolę warunków środowiskowych i ewentualne zabiegi chemiczne – tworzy kompleksową strategię pozwalającą na skuteczną ochronę upraw sałaty przed niszczycielskim działaniem szarej pleśni.