Zmiany w dostępności fungicydów. Czy możemy jeszcze skutecznie chronić rośliny?

W kwestii możliwości ochrony przed sprawcami chorób głównych roślin rolniczych zmniejsza się możliwość stosowania pełnego asortymentu środków mających na celu utrzymanie stanu zdrowotnego roślin. Praktyka rolnicza od kilku lat odczuwa wyraźny spadek ilości dostępnych substancji czynnych.

Wywołane jest to przez decyzje wydawane prze KE. Ma to związek z wykryciem niepożądanych skutków, które mogą wywołać zastosowane substancje czynne. Głównie bierze się pod uwagę oddziaływanie na układ hormonalny ludzi i zwierząt, środowisko naturalne i na pożyteczne owady występujące w agrocenozach. Dobrą wiadomością jest to, iż tempo zmniejszania dostępności s.cz. uległo zmniejszeniu w ostatnich latach. Trzeba też zaznaczyć, iż wprawdzie ubywa nam substancji, ale też w ostatnim czasie zostało zarejestrowanych kilka nowych substancji z różnych grup chemicznych.

Przykładem takiej s.cz. jest zarejestrowany w ostatnich latach mefentriflukonazol z grupy triazoli oraz fenpikoksamid z grupy pikolinamidy. Charakterystykę ostatniej – najnowszej s.cz. grzybobójczej oraz zakres zwalczanych chorób zestawiono w tabelach 2 i 3. Substancje czynne o których mowa są dalej rozwijane i powstają w połączeniu z innymi s.cz. nowe fungicydy, czasami o jeszcze szerszym zakresie zwalczanych sprawców chorób.

Fungicydy z przedłużoną możliwością stosowania

O dostępności s.cz. można też powiedzieć z pewnym optymizmem, ponieważ dużo ważnych składników często używanych w fungicydach do ochrony roślin rolniczych uzyskało przedłużenie możliwości stosowania niekiedy na wiele lat. Przykładowo podajemy aktualnie ustalone daty do których mogą być one używane:

– azoksystrobina –31.05.2027

– fenpikoksamid –11.10.2028

– fenpropidyna –15.05.2027

– fluopyram –30.06.2026

– fluksapyroksad –31.10.2027

– mandestrobina –30.06.2029

– metrafenon –31.10.2039

– pyriofenon –30.06.2027.

Dysponując zarejestrowanymi do stosowania s.cz. w naszej opinii można w pełni ochronić główne gatunki roślin uprawnych: zboża, rzepak, ziemniak i kukurydzę i zapewnić tym gatunkom uzyskanie wysokich plonów dobrej jakości. Jednak trzeba mieć na uwadze, iż dalsze ewentualne ubywanie s.cz. może utrudnić, a choćby zaszkodzić stosowaniu środków ochrony roślin zgodnie z kodeksem ochrony roślin. W przypadku braku s.cz. należących do różnych grup chemicznych utrudnione jest takie stosowanie środków ochrony roślin, które zapewni oddalenie uodparniania się patogenów powodujących choroby. W tej sytuacji uważamy, iż trzeba korzystać ze wszystkich dostępnych metod ograniczających występowanie czynników chorobotwórczych. Wykorzystujemy zarówno metodę agrotechniczną, hodowlaną, biologiczną, a na końcu chemiczną.

Ochrona bobowatych poważnie zagrożona

Tak jak w odniesieniu do zbóż i rzepaku istnieją jeszcze optymalne warunki do prawidłowej ochrony, tak w przypadku roślin bobowatych zauważamy, iż ochrona w tej grupie roślin jest poważnie zagrożona. Wprawdzie w tej chwili można stosować s.cz. fludioksonil, który odgrywa bardzo istotną rolę do ochrony nasion bobowatych (stosowana jako składnik zapraw) dysponujemy informacją, iż dostępność do stosowania tej s.cz. jest zagrożona.

Substancja ta oczekuje na decyzję o dalszym losie. Gdyby została wycofana byłaby to bardzo duża strata dla rolnictwa. Substancja ta jest również jednym ze składników zapraw stosowanych do zaprawiania ziarna zbóż. W przypadku zapraw wieloskładnikowych, w których jedną z s.cz. jest fludioksonil zostaną one też wycofane.

A czarnym scenariuszem byłoby też wycofanie s.cz. tebukonazol, bo wtedy zboża siane na powierzchni milionów hektarów pozbawione byłyby możliwości zaprawiania ziarna. A jest to zabieg, który może zwalczyć sprawców tylko tym sposobem, np. śnieć, głownie. W późniejszych fazach wegetacji wykonując zabiegi opryskiwania niemożliwe jest zwalczanie tych grzybów chorobotwórczych, które niezwalczane powodują bardzo duże straty w plonie.

Uproszczenia mogą sprzyjać chorobom

Stosowanie przez wielu plantatorów rolnych uproszczeń oraz siewu bezpośredniego, uzasadnione ekonomicznie i zapewniające przyrodnicze podstawy produkcji, może wpływać na zwiększenie niebezpieczeństwa obecności wielu chorób. Przypominamy też o bezwzględnym wymogu stosowania zaprawionego materiału siewnego w produkcji rolniczej. Ma to na celu zabezpieczenie wschodzących roślin przed grzybami znajdującymi się w ziarnie, na ziarnie i w glebie.

Podsumowując temat sytuacja według naszej opinii pozostało korzystna, natomiast zagrożenie widzimy w przypadku roślin bobowatych oraz zaprawiania materiału siewnego. Optymistyczne jest to, iż na świecie wprawdzie powoli, ale pojawiają się nowe s.cz., choćby z grup chemicznych, których do tej pory nie było (tab. 4).

Tabela 1

Wycofane w ostatnich latach substancje czynne fungicydów

Tabela 2

Charakterystyka fungicydu Queen

Tabela 3

Zalecenia do stosowania fungicydu Queen

Tabela 4

Nowoczesne s.cz. fungicydów

prof. dr hab. Marek Korbas, dr inż. Joanna Horoszkiewicz, Instytut Ochrony Roślin – PIB, Poznań